Có một vị thiền sư, một hôm ông gửi thư mời những thân hữu và các thiền sinh đến xem ông biểu diễn về môn thiền bắn cung (zen archery). Hôm ấy là một ngày thật đẹp, ông tổ chức buổi biểu diễn ngoài trời. Tấm bia được đặt ở phía cuối một sân cỏ rộng dài, và phía bên kia là biển. Chuông trống nổi lên, vị thiền sư bước ra sân, ông dừng lại cầu nguyện trước một bàn thờ nhỏ. Ông quay sang cúi chào mọi người, rồi trang trọng mặc vào một chiếc áo lụa màu trắng. Vị thiền sư mở một chiếc hộp đen dài và lấy ra một chiếc cung, bình thản điều chỉnh lại độ căng của dây cung. Sau đó, ông ngồi xuống trong tư thế thiền, để cây cung trên đùi mình, và nhắm mắt lại. Mọi người đều im lặng cùng ngồi thiền với ông.
Sau một thời gian dường như thật lâu, vị thiền sư từ từ đứng dậy. Ông thận trọng chọn một mũi tên. Mọi người hồi hộp ngồi yên! Ông đứng giữa sân cỏ và xa xa là một tấm bia lớn, phía sau là một vùng biển rộng. Một lúc sau, dường như rất lâu, ông giương cung lên nhắm về hướng tấm bia. Mọi người nín thở chờ đợi. Vị thiền sư từ từ hướng cung lên bầu trời cao và buông dây. Mũi tên rời dây cung lao thẳng vào một bầu trời trong vắt, bên trên tấm bia, nó bay thật xa và rồi rơi vào đại dương xanh biếc phía sau. Ông đứng nhìn và mỉm cười hài lòng, như là mũi tên mình đã thành công đạt đến mục tiêu. Ông bình thản, từ tốn, đặt cây cung trở lại vào chiếc hộp dài. Ông quay sang cúi chào mọi người, và buổi lễ chấm dứt.
Tôi đơn giản hiểu rằng vị thiền sư ấy muốn nhắc nhở rằng, sự thực tập của ta có mặt trong mỗi việc mình đang làm, trong mỗi bước chân mình đi, trong mỗi hơi thở, hay bất cứ cảm xúc nào đang có mặt. Nó thênh thang như bầu trời, mênh mông như biển lớn. Tôi thấy mũi tên của vị thiền sư ấy nhiệm mầu lắm, nó phá tung được cái ảo tưởng của ta về một mục tiêu nào đó. Tất cả nơi nào mình đi cũng là nơi mình đang đến. Ta không cần có một mục tiêu, hay chờ đợi một sự thành đạt nào khác. Nó là bất cứ những gì đang có mặt với ta, bây giờ và ở đây. Chỉ đơn giản có vậy!
Không có một nơi nào để đến và ta cũng sẽ không về đến một nơi nào. Ở đây có bước chân, có những cảm thọ, có gió và lá, có trời và mây, có tiếng chim hót và nắng ấm. Và thật ra, chúng ta có cần phải về, phải tới một nơi nào đó không, vì thực tại thì không bao giờ có một khuôn mẩu nhât định nào hết. Nhà thơ Ryokan, ông cũng là một tu sĩ Phật giáo, có viết bài hài cú,
araike ya
kawazu tobikomu
oto mo nashi
Ao mới
Con ếch nhảy vào
Không tiếng nước xao.
Bài hài cú của Ryokan khiến ta nhớ đến bài thơ kinh điển của Basho, về con ếch và một ao cỗ. Nhưng chúng ta đâu cần phải theo một khuôn mẩu cố định nào đâu bạn hả. Hãy mở rộng lòng mình ra mà lắng nghe âm thanh của mũi tên kia rơi vào một đại dương xanh biếc. Chiếc ao bao giờ cũng vẫn mới, nước vẫn không hề xao...
Nguyễn Duy Nhiên
