Pháp-Hành Thiền-Tuệ - Tỳ-Khưu Hộ-Pháp

Trong khoảng thời gian chưa có Đức-Phật Chánh Đẳng-Giác xuất hiện trên thế gian, thì chỉ có pháp-hành thiền-định mà không có pháp-hành thiền-tuệ, mãi cho đến khi Đức-Phật Gotama xuất hiện trên thế gian, khi ấy, mới có pháp-hành thiền-tuệ. Thật vậy, khi Đức-Phật Gotama xuất hiện trên thế gian đồng thời pháp-hành thiền-tuệ cũng xuất hiện cùng một lúc. Pháp-hành thiền-tuệ đặc biệt như thế nào? Trong thời-kỳ Đức-Phật Gotama chưa xuất hiện trên thế gian, các hành-giả là bậc thiện-trí thực-hành pháphành-giới, giữ gìn giới cho được trong sạch và trọn vẹn, tạo dục-giới thiện-nghiệp cho quả an-lạc trong kiếp hiệntại và vô số kiếp vị-lai, trong 7 cõi thiện dục-giới là cõi người hoặc 6 cõi trời dục-giới. 

Nếu hành-giả nào là hạng người tam-nhân (tihetukapuggala) nương nhờ nơi giới trong sạch và trọn vẹn, thực-hành pháp-hành thiền-định, có khả năng chứng đắc 5 bậc thiền sắc-giới thiện-tâm và 4 bậc thiền vô-sắcgiới thiện-tâm, hành-giả hưởng an-lạc khi nhập bậc thiền trong kiếp hiện-tại. Sau khi hành-giả ấy chết, chắc chắn chỉ có vô-sắc-giới thiện-nghiệp trong bậc thiền vô-sắcgiới thiện-tâm tột đỉnh cho quả trong thời-kỳ tái-sinh kiếp sau (paṭisandhikāla) có phi-tưởng-phi-phi-tưởng-xứ-thiền quả-tâm gọi là vô-sắc-giới tái-sinh-tâm (paṭisandhicitta) làm phận sự tái-sinh kiếp kế-tiếp hóa-sinh làm vị phạmthiên trên tầng trời Phi-tưởng-phi-phi-tưởng-xứ-thiên tột đỉnh có tuổi thọ 84.000 đại-kiếp trái đất lâu dài nhất trong tam-giới. Vị phạm-thiên hưởng sự an-lạc trên tầng trời này cho đến khi hết tuổi thọ, rồi dục-giới thiện-nghiệp cho quả tái-sinh kiếp sau xuống cõi thiện dục-giới là cõi người hoặc cõi trời dục-giới. Như vậy, hành-giả thực-hành pháp-hành-giới tạo dụcgiới thiện-nghiệp, thực-hành pháp-hành thiền-định dù đã tạo được 5 sắc-giới thiện-nghiệp và 4 vô-sắc-giới thiện-nghiệp vẫn còn luẩn quẩn trong vòng tử sinh luânhồi trong ba giới bốn loài, chưa giải thoát khổ tử sinh luân-hồi trong tam-giới. Pháp-hành thiền-tuệ là pháp-hành như thế nào? Đức-Phật Gotama xuất hiện trên thế gian, Đức-Phật thuyết dạy pháp-hành tứ-niệm-xứ trong bài kinh Đạiniệm-xứ (Mahāsatipaṭṭhānasutta), đó là con đường duy nhất dẫn đến chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, chứng đắc 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả và Niết-bàn, giải thoát khổ tử sinh luân-hồi trong ba giới bốn loài.
 Tứ-niệm-xứ có 4 pháp: - Thân niệm-xứ: Thân là đối-tượng của chánh-niệm và trí-tuệ tỉnh-giác. Đối-tượng thân thuộc về sắc-pháp. - Thọ niệm-xứ: Thọ là đối-tượng của chánh-niệm và trí-tuệ tỉnh-giác. Đối-tượng thọ thuộc về danh-pháp. - Tâm niệm-xứ: Tâm là đối-tượng của chánh-niệm và trí-tuệ tỉnh-giác. Đối-tượng tâm thuộc về danh-pháp. - Pháp niệm-xứ: Pháp là đối-tượng của chánh-niệm và trí-tuệ tỉnh-giác. Đối-tượng pháp thuộc về sắc-pháp, danh-pháp. Thân, thọ, tâm, pháp hoặc sắc-pháp, danh-pháp thuộc về chân-nghĩa-pháp, không phải là chế-định-pháp. * Pháp-hành thiền-tuệ là pháp-hành có đối-tượng thiền-tuệ đó là sắc-pháp, danh-pháp trong bài kinh Đạitứ-niệm-xứ, thuộc về chân-nghĩa-pháp (paramatthadhamma), không phải là chế-định-pháp (paññattidhamma). Như vậy, pháp-hành tứ-niệm-xứ với pháp-hành thiền-tuệ chỉ có khác nhau về danh từ mà thôi, còn phần đối-tượng là hoàn toàn giống nhau. Đối-tượng thiền-tuệ đó là sắc-pháp, danh-pháp thuộc về chân-nghĩa-pháp (paramatthadhamma) có thật-tánh của mỗi sắc-pháp, mỗi danh-pháp; có sự sinh, sự diệt của mỗi sắc-pháp, mỗi danh-pháp; có 3 trạng-tháichung: trạng-thái vô-thường, trạng-thái khổ, trạng-thái vô-ngã của mỗi sắc-pháp, mỗi danh-pháp tam-giới. Còn chế-định-pháp (paññattidhamma) là pháp do danh từ ngôn ngữ chế định, sự-thật của chế-định-pháp do danh từ ngôn ngữ chế định, nên không có thật-tánh, không có sự sinh, sự diệt, nên không có 3 trạng-thái chung: Trạng-thái vô-thường, trạng-thái khổ, trạng-thái vô-ngã của sắc-pháp, danh-pháp tam-giới.
Cho nên, chế-định-pháp (paññattidhamma) không phải là đối-tượng thiền-tuệ. Trước khi thực-hành pháp-hành thiền-tuệ, hành-giả nên học hỏi hiểu rõ, phân biệt rõ đối-tượng thuộc về chế-định-pháp với đối-tượng thuộc về chân-nghĩa-pháp, bởi vì đối-tượng thuộc về chế-định-pháp không có thậttánh, không có sự sinh, sự diệt; không có 3 trạng-tháichung: Trạng-thái vô-thường, trạng-thái khổ, trạng-thái vô-ngã, không thể làm đối-tượng thiền-tuệ được. Chỉ có đối-tượng thuộc về chân-nghĩa-pháp mới có thật-tánh rõ ràng, có sự sinh, sự diệt của sắc-pháp, danh-pháp; có 3 trạng-thái-chung: Trạng-thái vôthường, trạng-thái khổ, trạng-thái vô-ngã của sắc-pháp, danh-pháp mà thôi, nên làm đối-tượng thiền-tuệ được. Hành-giả cần phải hiểu rõ “yonisomanasikāra”bởi vì đó là pháp hỗ trợ trực tiếp cho pháp-hành thiền-tuệ được phát triển. * Yonisomanasikāra nghĩa là gì? Yoniso+manasi+kāra: - Yoniso: với trí-tuệ, - manasi: trong tâm, - kāra: nghĩa là sự hiểu biết. Yonisomanasikāra nghĩa là sự hiểu biết ở trong tâm với trí-tuệ hiểu biết đúng 4 trạng-thái của tất cả mọi sắcpháp, danh-pháp tam-giới là: - Sắc-pháp, danh-pháp có trạng-thái vô-thường (anicca) thì trí-tuệ hiểu biết đúng là vô-thường (anicca). - Sắc-pháp, danh-pháp có trạng-thái khổ (dukkha) thì trí-tuệ hiểu biết đúng là khổ (dukkha). - Sắc-pháp, danh-pháp có trạng-thái vô-ngã (anattā) thì trí-tuệ hiểu biết đúng là vô-ngã (anattā).
 - Sắc-pháp, danh-pháp có trạng-thái bất-tịnh (asubha) thì trí-tuệ hiểu biết đúng là bất-tịnh (asubha). Yonisomanasikāra nghĩa là sự hiểu biết ở trong tâm với trí-tuệ hiểu biết đúng 4 trạng-thái: Trạng-thái vôthường, trạng-thái khổ, trạng-thái vô-ngã, trạng-thái bấttịnh trong tất cả mọi sắc-pháp, danh-pháp tam-giới, làm nhân-duyên phát sinh chánh-niệm và trí-tuệ tỉnh-giác, hỗ trợ cho hành-giả thực-hành pháp-hành thiền-tuệ dẫn đến chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, chứng đắc 4 Thánhđạo, 4 Thánh-quả và Niết-bàn. Hành-giả là hạng người tam-nhân (tihetukapuggala) thực-hành pháp-hành thiền-tuệ có đối-tượng thiền-tuệ là sắc-pháp, danh-pháp thuộc về chân-nghĩa-pháp (paramatthadhamma), đến khi trí-tuệ thiền-tuệ phát sinh thấy rõ, biết rõ thật-tánh của sắc-pháp, danh-pháp; thấy rõ, biết rõ sự sinh, sự diệt của sắc-pháp, danh-pháp tamgiới; thấy rõ, biết rõ 3 trạng-thái-chung: Trạng-thái vôthường, trạng-thái khổ, trạng-thái vô-ngã của sắc-pháp, danh-pháp tam-giới; dẫn đến chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, chứng đắc 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả và Niếtbàn, diệt tận được mọi tham-ái, mọi phiền-não không còn dư sót, trở thành bậc Thánh A-ra-hán, rồi sẽ tịch diệt Niết-bàn, giải thoát khổ tử sinh luân-hồi trong tam-giới. * Ayonisomanasikāra nghĩa là gì? Trái nghĩa với yonisomanasikāra là ayonisomanasikāra Ayoniso + manasi + kāra: - Ayoniso: do si-mê, - manasi: trong tâm, - kāra: nghĩa là sự biết. Ayonisomanasikāra nghĩa là sự biết ở trong tâm do si-mê biết sai lầm 4 trạng-thái của tất cả mọi sắc-pháp, danh-pháp tam-giới là:
- Sắc-pháp, danh-pháp có trạng-thái vô-thường (anicca) thì do si-mê biết sai lầm cho là thường (nicca). - Sắc-pháp, danh-pháp có trạng-thái khổ (dukkha) thì do si-mê biết sai lầm cho là lạc (sukha). - Sắc-pháp, danh-pháp có trạng-thái vô-ngã (anattā) thì do si-mê biết sai lầm cho là ngã (attā). - Sắc-pháp, danh-pháp có trạng-thái bất-tịnh (asubha) thì do si-mê biết sai lầm cho là tịnh (subha). Ayonisomanasikāra nghĩa là sự biết ở trong tâm do si-mê biết sai lầm trong tất cả mọi sắc-pháp, danh-pháp tam-giới cho rằng: Thường, lạc, ngã, tịnh, nên làm nhân-duyên phát sinh pháp đảo-điên (vipallāsa). * Pháp đảo-điên (vipallāsa) Thật-tánh của tất cả mọi sắc-pháp, danh-pháp tamgiới có 4 trạng-thái: Trạng-thái vô-thường, trạng-thái khổ, trạng-thái vô-ngã, trạng-thái bất-tịnh, thì pháp đảo-điên do si-mê biết sai lầm đảo ngược lại cho là: thường, lạc, ngã, tịnh. Pháp đảo-điên (vipallāsa) có 3 loại: 1- Tưởng đảo-điên (saññāvipallāsa): Tưởng sai lầm nơi sắc-pháp, danh-pháp tam-giới cho là: thường, lạc, ngã, tịnh. 2- Tâm đảo-điên (cittavipallāsa): Tâm biết sai lầm nơi sắc-pháp, danh-pháp tam-giới cho là: thường, lạc, ngã, tịnh. 3- Tà-kiến đảo-điên (diṭṭhivipallāsa): Tà-kiến thấy sai lầm nơi sắc-pháp, danh-pháp tam-giới cho là: Thường, lạc, ngã, tịnh. Như vậy, 3 pháp đảo-điên nhân với 4 điều sai lầm (thường, lạc, ngã, tịnh) thành 12 pháp đảo-điên.
 12 pháp đảo-điên này làm nhân-duyên phát sinh mọi tham-ái, mọi phiền-não tùy theo mỗi đối-tượng làm che phủ thật-tánh của tất cả mọi sắc-pháp, danh-pháp tamgiới, nên chỉ có yonisomanasikāra hiểu biết ở trong tâm với trí-tuệ biết đúng 4 trạng-thái: Trạng-thái vô-thường, trạng-thái khổ, trạng-thái vô-ngã, trạng-thái bất-tịnh trong tất cả mọi sắc-pháp, danh-pháp tam-giới, mới ngăn chặn được 12 pháp đảo-điên này mà thôi. Pháp-hành thiền-tuệ dẫn đến chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế. Tứ Thánh-đế đó là 4 sự-thật chân-lý mà chư bậc Thánh-nhân đã chứng ngộ: - Khổ Thánh-đế đó là sắc-pháp, danh-pháp là pháp nên biết bằng trí-tuệ thiền-tuệ tam-giới và là pháp đã được biết bằng trí-tuệ thiền-tuệ siêu-tam-giới. - Nhân sinh khổ-Thánh-đế đó là tham-ái là pháp nên diệt bằng trí-tuệ thiền-tuệ tam-giới và là pháp đã được diệt bằng trí-tuệ thiền-tuệ siêu-tam-giới. - Diệt khổ Thánh-đế đó là Niết-bàn là pháp nên chứng ngộ bằng trí-tuệ thiền-tuệ tam-giới và là pháp đã được chứng ngộ bằng trí-tuệ thiền-tuệ siêu-tam-giới. - Pháp-hành dẫn đến diệt khổ Thánh-đế đó là pháphành bát-chánh-đạo là pháp nên tiến hành bằng trí-tuệ thiền-tuệ tam-giới và là pháp đã được tiến hành bằng trí-tuệ thiền-tuệ siêu-tam-giới. Quyển X: Pháp-Hành Thiền-Tuệ này được giảng giải về các đối-tượng thiền-tuệ sắc-pháp, danh-pháp thuộc về chân-nghĩa-pháp (paramatthadhamma), trình bày phương pháp thực-hành pháp-hành thiền-tuệ từ khi bắt đầu thực-hành cho đến cuối, theo tuần tự trải qua 16
loại trí-tuệ thiền-tuệ, từ trí-tuệ thứ nhất đến trí-tuệ thiền-tuệ thứ 13 thuộc về trí-tuệ thiền-tuệ tam-giới (lokiyavipassanā). Tiếp theo 2 trí-tuệ thiền-tuệ siêu-tam-giới thứ 14 và thứ 15, chứng đắc Thánh-đạo, Thánh-quả và Niết-bàn. Cuối cùng, trí-tuệ thiền-tuệ thứ 16 quán-triệt mỗi Thánh-đạo, mỗi Thánh-quả và Niết-bàn, phiền-não đã diệt tận được và phiền-não chưa diệt được. Thực hành pháp-hành thiền-tuệ - Hành-giả phàm-nhân nào thuộc hạng người tamnhân (tihetukapuggala) đã từng tích-lũy đầy đủ 10 pháp-hạnh ba-la-mật, từ vô số kiếp quá-khứ, có 5 phápchủ (indriya): Tín-pháp-chủ, tấn-pháp-chủ, niệm-phápchủ, định-pháp-chủ, tuệ-pháp-chủ. Kiếp hiện-tại hành-giả ấy là người có pháp-hành-giới trong sạch làm nền tảng, làm nơi nương nhờ, thực-hành pháp-hành thiền-tuệ, có khả năng phát sinh trí-tuệ thiền-tuệ theo tuần tự trải qua 16 loại trí-tuệ thiền-tuệ lần thứ nhất, chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế y theo ĐứcPhật, chứng đắc Nhập-lưu Thánh-đạo, Nhập-lưu Thánhquả và Niết-bàn, diệt tận được 2 loại phiền-não là tàkiến (diṭṭhi) và hoài-nghi (vicikicchā), không còn dư sót, trở thành bậc Thánh Nhập-lưu. - Hành-giả bậc Thánh Nhập-lưu nào có đầy đủ 10 pháp-hạnh ba-la-mật, đặc biệt có 5 pháp-chủ: tín-phápchủ, tấn-pháp-chủ, niệm-pháp-chủ, định-pháp-chủ, tuệpháp-chủ có nhiều năng thì Bậc Thánh Nhập-lưu ấy tiếp tục thực-hành pháp-hành thiền-tuệ có khả năng phát sinh trí-tuệ thiền-tuệ theo tuần tự trải qua 16 loại trí-tuệ thiền-tuệ lần thứ nhì, chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế y theo Đức-Phật, chứng đắc Nhất-lai Thánh-đạo, Nhất-lai Thánh-quả và Niết-bàn, diệt tận được 1 loại phiền-não là sân loại thô (dosa) không còn dư sót, trở thành bậc Thánh Nhất-lai. - Hành-giả bậc Thánh Nhất-lai nào có đầy đủ 10 pháp-hạnh ba-la-mật, đặc biệt có 5 pháp-chủ: Tín-phápchủ, tấn-pháp-chủ, niệm-pháp-chủ, định-pháp-chủ, tuệpháp-chủ có nhiều năng lực thì Bậc Thánh Nhất-lai ấy tiếp tục thực-hành pháp-hành thiền-tuệ có khả năng phát sinh trí-tuệ thiền-tuệ theo tuần tự trải qua 16 loại trí-tuệ thiền-tuệ lần thứ ba, chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế y theo Đức-Phật, chứng đắc Bất-lai Thánhđạo, Bất-lai Thánh-quả và Niết-bàn, diệt tận được 1 loại phiền-não là sân loại vi-tế (dosa) không còn dư sót, trở thành bậc Thánh Bất-lai. - Hành-giả bậc Thánh Bất-lai nào có đầy đủ 10 pháp-hạnh ba-la-mật, đặc biệt có 5 pháp-chủ: Tín-phápchủ, tấn-pháp-chủ, niệm-pháp-chủ, định-pháp-chủ, tuệpháp-chủ có nhiều năng lực thì Bậc Thánh Bất-lai ấy tiếp tục thực-hành pháp-hành thiền-tuệ có khả năng phát sinh trí-tuệ thiền-tuệ theo tuần tự trải qua 16 loại trí-tuệ thiền-tuệ lần thứ tư, chứng ngộ chân-lý tứ Thánhđế y theo Đức-Phật, chứng đắc A-ra-hán Thánh-đạo, Ara-hán Thánh-quả và Niết-bàn, diệt tận được 7 loại phiền-não còn lại là tham (lobha), si (moha) ngã-mạn (māna), buồn-chán (thina), phóng-tâm (uddhacca), không biết hổ-thẹn tội-lỗi (ahirika), không biết ghê-sợ tội-lỗi (anottappa) không còn dư sót, trở thành bậc Thánh A-ra-hán cao thượng. Mỗi bậc Thánh-nhân có khả năng giảm dần kiếp tái sinh như sau:
* Sau khi bậc Thánh Nhập-lưu chết, tuyệt đối không còn tái-sinh trong 4 cõi ác-giới, mà chỉ có đại-thiệnnghiệp trong đại-thiện-tâm cho quả trong thời-kỳ táisinh kiếp sau (paṭisandhikāla) có đại-quả-tâm gọi là paṭisandhicitta: Tái-sinh-tâm làm phận sự tái-sinh kiếp sau trong cõi thiện-giới là cõi người, hoặc cõi trời dụcgiới nhiều nhất 7 kiếp mà thôi. Đến kiếp thứ 7, bậc Thánh Nhập-lưu chắc chắn sẽ trở thành bậc Thánh Ara-hán, rồi sẽ tịch diệt Niết-bàn, giải thoát khổ tử sinh luân-hồi trong tam-giới. * Sau khi bậc Thánh Nhất-lai chết, đại-thiện-nghiệp trong đại-thiện-tâm cho quả trong thời-kỳ tái-sinh kiếp sau (paṭisandhikāla) có đại-quả-tâm gọi là paṭisandhicitta: Tái-sinh-tâm làm phận sự tái-sinh kiếp sau trong cõi thiện-giới là cõi người, hoặc cõi trời dục-giới 1 kiếp nữa mà thôi. Trong kiếp ấy, bậc Thánh Nhất-lai chắc chắn sẽ trở thành bậc Thánh A-ra-hán, rồi sẽ tịch diệt Niết-bàn, giải thoát khổ tử sinh luân-hồi trong tam-giới. * Sau khi bậc Thánh Bất-lai chết, không còn tái-sinh trở lại cõi dục-giới, mà chỉ có sắc-giới thiện-nghiệp trong bậc thiền sắc-giới thiện-tâm nào cho quả trong thời-kỳ tái-sinh kiếp sau (paṭisandhikāla) có bậc thiền sắc-giới quả-tâm ấy gọi là paṭisandhicitta: Sắc-giới táisinh-tâm làm phận sự tái-sinh kiếp sau hóa-sinh làm vị phạm-thiên trên tầng trời sắc-giới phạm-thiên tương xứng với bậc thiền sắc-giới quả-tâm ấy. Vị phạm-thiên Bất-lai ấy chắc chắn trở thành bậc Thánh A-ra-hán, rồi sẽ tịch diệt Niết-bàn tại tầng trời sắc-giới phạm-thiên ấy, giải thoát khổ tử sinh luân-hồi trong tam-giới. * Bậc Thánh A-ra-hán, ngay kiếp hiện-tại đến khi hết tuổi thọ, đồng thời tịch diệt Niết-bàn, giải thoát khổ tử sinh luân-hồi trong tam-giới.
Như vậy, pháp-hành thiền-tuệ chỉ có trong Phật-giáo mà thôi, hoàn toàn không có ngoài Phật-giáo, hành-giả thuộc về hạng người tam-nhân (tihetukapuggala) có pháp-hành giới trong sạch làm nền tảng, làm nơi nương nhờ, thực-hành pháp-hành thiền-tuệ có khả năng dẫn đến chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế y theo Đức-Phật, chứng đắc 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả và Niết-bàn, trở thành bậc Thánh A-ra-hán sẽ tịch diệt Niết-bàn, giải thoát khổ tử sinh luân-hồi trong tam-giới.

Trích: Pháp-Hành Thiền-Tuệ 
 Tỳ-Khưu Hộ-Pháp (Dhammarakkhita Bhikkhu) (Aggamahāpaṇḍita)
Nguồn: http://www.trungtamhotong.org/NoiDung/ThuVien/PDF/NenTangPhatGiao/Quyen10Phaphanhthientue.pdf