Gặp gỡ này được thực hiện cho những sinh viên, và tôi lại không thấy có bao nhiêu sinh viên hiện diện. Nhưng dẫu vậy, tôi hy vọng các bạn không phiền nếu người nói chú ý vào những sinh viên.
Người ta thường không hiểu tại sao người ta nhận được sự giáo dục. Liệu nó là để thâu lượm hiểu biết thuộc những loại khác nhau đang xảy ra trên thế giới, hầu hết để cung cấp thông tin – thuộc công nghệ, xã hội, và kinh tế? Chắc chắn, hiểu biết đó là cần thiết.
Và có thể hầu hết chúng ta, khi chúng ta đi đến cao đẳng hay đại học, đều hy vọng để chuẩn bị – dù từ ngữ đó có bất kỳ ý nghĩa gì – cho tương lai sắp đến, cho cuộc sống mà người ta phải sống hàng ngày: kiếm được một việc làm, giữ gìn việc làm, và leo lên những nấc thang của thành công, nếu người ta có khả năng. Chắc chắn, muốn có điều đó, hiểu biết thuộc khoa học, kinh tế, hay văn chương là cần thiết.
Vậy thì hiểu biết và dốt nát bắt đầu từ đâu? Người ta có lẽ có tất cả hiểu biết công nghệ về thế giới, về nguyên tử, về cách chế tạo những máy tính phi thường, làm thế nào đi đến mặt trăng, và làm tất cả những việc phi thường mà con người đang thực hiện khắp thế giới. Một tiến bộ thuộc công nghệ phi thường nhất, một cách mạng to tát, đang xảy ra ở đó, và tôi nghĩ hầu hết chúng ta đều nhận biết việc này. Chúng ta đang trở nên có thông tin nhiều hơn, càng ngày càng có thể gặp gỡ thế giới, gặp gỡ thiên nhiên và những cơn bão của nó, đi đến mặt trăng và ra xa khỏi đó. Cái trí có khả năng lạ thường. Và người ta hỏi: Dốt nát là gì? Bạn biết hiểu biết là gì: đi đến cao đẳng, đại học, nếu bạn đủ may mắn, thâu lượm tất cả hiểu biết sách vở và điều gì những giáo sư và những chuyên gia có thể trao cho bạn trong bất kỳ phạm vi đó – xã hội, kinh tế, vật lý, sinh học, nhân loại học, và vân vân. Điều đó chúng ta gọi là hiểu biết.
Tiếp theo, dốt nát là gì? Rõ ràng, chúng ta là những người dốt nát, và vì vậy chúng ta phải thâu lượm hiểu biết để gặp gỡ xã hội phức tạp lạ lùng này, để sống trong thế giới này. Vì vậy chúng ta nói, ‘Chúng ta phải có hiểu biết, không chỉ kiếm được một công việc tốt hơn nhưng còn cả sống trong thế giới hiện đại này.’ Điều đó là hiển nhiên, điều đó là như vậy. Tôi nghĩ hầu hết chúng ta sẽ đồng ý rằng điều này là cần thiết. Vậy thì, cái sự việc được gọi là dốt nát là gì? Hay tìm hiểu dốt nát là gì không bao giờ có trong những cái trí của chúng ta? Chúng ta đã thâu lượm hiểu biết, nhưng rõ ràng chúng ta đã không tìm hiểu toàn lãnh vực thuộc dốt nát của con người.
Dốt nát là gì? Liệu nó không là hoàn toàn xem thường, hoàn toàn bỏ quên thế giới thuộc tâm lý, rất tinh tế, và phức tạp, hay sao? Và chắc chắn ở đó cũng vậy, chúng ta có hiểu biết nào đó được trao tặng bởi những chuyên gia, những người triết lý, những người tâm lý, những người phân tích và vân vân. Nhưng lại nữa, chúng ta đã thâu lượm hiểu biết về chính chúng ta qua những người khác, qua Gita, qua Upanishads, Koran, Bible, Freuds, và Jungs. Họ đã chỉ bảo cho con người anh ấy là gì. Điều đó vẫn còn là hiểu biết: được thông tin qua những người khác về chính chúng ta. Liệu hiểu biết này, hay liệu nó là dốt nát tổng thể, khi chúng ta vun đắp thông tin, khi chúng ta học hành từ những người khác về chúng ta là gì và chúng ta nên suy nghĩ như thế nào và chúng ta nên suy nghĩ cái gì? Liệu nó không là chính bản thể của dốt nát khi chúng ta phụ thuộc vào những người khác cho tầm nhìn phía bên trong này, hiểu rõ phía bên trong, quan sát phía bên trong này về những tiến trình xảy ra? Phụ thuộc vào những người chuyên môn để chỉ bảo cho chúng ta phải suy nghĩ ra sao về chính chúng ta, và quan sát chúng ta qua đôi mắt của người triết lý, hay qua đôi mắt của người đạo sư, hay qua đôi mắt của bất kỳ những người lãnh đạo tôn giáo nào khắp thế giới – đó không là dốt nát hay sao? Một mặt chúng ta vun đắp hiểu biết về thiên nhiên, về vật chất, khoa học, và vân vân, và mặt khác chúng ta lại hoàn toàn quên bẵng một sự việc quan trọng nhất trong sống, mà là cấu trúc và bản chất của cái trí riêng của chúng ta. Chắc chắn, đó là dốt nát. Dù có lẽ chúng ta khôn ngoan bao nhiêu, dù chúng ta có những thông tin tốt và uyên bác về tất cả những sự kiện hiện nay, dù chúng ta tài giỏi thuộc công nghệ ra sao, khi chúng ta hoàn toàn bỏ quên điều gì đang xảy ra phía bên trong làn da, nó là một dạng của dốt nát tổng thể. Vì vậy, một mặt bạn có hiểu biết phi thường về một khía cạnh và mặt kia bạn lại dốt nát tuyệt đối về khía cạnh còn lại.
Và dốt nát này, không hiểu rõ về chính chúng ta này, đang tạo ra thảm họa trong thế giới, bất kể tất cả những trường đại học, dù chúng là những trường đại học cộng sản hay những trường đại học tư bản hay những trường đại học trong quốc gia này. Sự bỏ quên hoàn toàn điều gì đang xảy ra phía bên trong, thuộc tâm lý này, và sự phân chia này đang tạo ra thảm họa khôn lường; người ta thấy điều này nếu người ta quan sát, nếu người ta nhận biết được điều gì đang xảy ra trong thế giới. Những nổi loạn của sinh viên khắp thế giới để có việc làm tốt hơn, để tạo ra cuộc sống chắc chắn hơn trong một thế giới quá dư thừa dân số và nơi mọi thứ đã trở thành không chắc chắn, không an toàn lạ kỳ; và bởi vì không thể giải quyết được nó, chúng ta nương dựa những người khác để được thông tin về chính chúng ta, để được hướng dẫn. Và đây là nơi xung đột, đau khổ bắt đầu, khi chúng ta phân chia thế giới thành bên ngoài và bên trong; khi chúng ta hoàn toàn tập trung vào bên ngoài và lại hoàn toàn bỏ bê bên trong; hay trao tất cả ý nghĩ của chúng ta vào bên trong và hoàn toàn không lưu tâm đến bên ngoài, đang tìm kiếm bản thể và không màng đến sự diễn tả của bản thể đó. Vì vậy chúng ta có hai thế giới này: bên ngoài và bên trong. Tương tự như vậy, chúng ta đã phân chia con người thành cái cao hơn, linh hồn, đại ngã, và cơ quan thuộc vật chất như hai trạng thái hay thực thể tách rời. Nhưng nếu người ta nhận biết, người ta thấy rằng chỉ có một liên hệ tương quan giữa cái trí và thân thể đang xảy ra liên tục – một trao đổi giữa thân thể và cái trí, và cái trí và thân thể. Vì vậy câu hỏi không phải là làm cách nào tạo ra một cách mạng bên ngoài. Đã có những cách mạng bên ngoài, mà đã không thay đổi con người gì cả: cách mạng Cộng sản, cách mạng Pháp, và những hình thức cách mạng khác mà đã cố tình hủy diệt hàng triệu con người để cưỡng bách con người tuân phục vào một khuôn mẫu. Tất cả chúng đã hoàn toàn thất bại.
Và chắc chắn chỉ có một cách mạng duy nhất, cách mạng bên trong này, mới gây ảnh hưởng bên ngoài. Không phải bên ngoài trước, rồi sau đó bên trong, hay bên trong trước và bên ngoài là thứ hai; nó là một chuyển động đồng nhất. Vì vậy người ta không thể dốt nát hay bỏ bê phía bên trong, bởi vì những đòi hỏi bên trong, những thôi thúc bên trong, những ham muốn, những động cơ, những thúc đẩy bên trong, thay đổi bên ngoài – hình thức bên ngoài, diễn tả bên ngoài, luân lý bên ngoài. Vì vậy trong thâm nhập bên trong chúng ta không đang lơ là bên ngoài. Chúng ta chỉ đang nói rằng, nếu không có hiểu rõ bên trong, dù bạn có lẽ thay đổi bên ngoài nhiều bao nhiêu bởi những luật lệ mới, những cấu trúc xã hội mới, kinh tế mới, những quy định xã hội mới, bạn không thể giải quyết được vấn đề của con người. Bạn có lẽ mang lại một chút trật tự hơn, trật tự đó rõ ràng sẽ bị hủy hoại bởi những đòi hỏi, tham lam, sợ hãi bên trong riêng của bạn. Vì vậy dù bạn thông thái ra sao, dù bạn có nhiều bằng cấp bao nhiêu, dốt nát là chất lượng của cái trí đó mà hoàn toàn không nhận biết được điều gì đang xảy ra bên trong làn da. Không phải phụ thuộc người giáo sư nào đó, không phải phụ thuộc hệ thống triết học hay một đạo sư đặc biệt nào đó, nhưng tùy theo điều gì đang thực sự xảy ra, không phải dựa vào ‘cái gì nên là’ nhưng ‘cái gì là’. Vì vậy sự phân chia này đang xảy ra trong thế giới và sự bỏ bê hoàn toàn này về điều gì đang xảy ra bên trong tạo ra không chỉ thảm họa mà còn cả một biến dạng hoàn toàn của cái trí con người. Và tôi nghĩ rất quan trọng phải tìm hiểu việc đó. Tìm hiểu, không phải được chỉ bảo tìm hiểu cái gì, quan sát, không phải được chỉ bảo quan sát cái gì.
Trước hết, muốn tìm hiểu cần đến sự tự do. Nếu cái trí bị thành kiến, nếu nó bám chặt vào một niềm tin, giáo điều, hy vọng nào đó – và vì vậy thất vọng và sợ hãi – nó không được tự do để tìm hiểu. Một cái trí bị trói chặt vào một niềm tin nào đó – rằng có một linh hồn, một đại ngã, rằng không có đại ngã và vân vân – bị trói buộc vào một kết luận đặc biệt, thuộc tôn giáo hay không tôn giáo, Marxist hay Vedantist, không thể tìm hiểu. Vì vậy phải có tự do.
Bên trong, chúng ta không được tự do. Bạn có lẽ có tiền bạc, một công việc khiến cho bạn đi lại khắp thế giới – công việc đặc biệt của tôi là đi lại khắp thế giới – nhưng đó không là tự do. Tự do là học hành, thâm nhập, khám phá, tìm ra. Và không thể thâm nhập, học hành nếu có sợ hãi, nếu có một đòi hỏi ép buộc hay một quy định cố chấp. Vì vậy muốn tìm hiểu cần đến sự tự do. Ngược lại người khoa học không thể nhìn vào kính hiển vi và khám phá; anh ấy phải được tự do khỏi tất cả những giả thuyết. Nếu anh ấy nhìn những sự việc qua một kính hiển vi bằng một cái trí có một giả thuyết, anh ấy không thể thấy điều gì thực sự đang xảy ra. Vậy là muốn tìm hiểu toàn thế giới này của chính chúng ta, sự tự do tuyệt đối là cần thiết, không phải sự tự do tương đối.
Vì vậy, chúng ta cần tìm hiểu tự do đó là gì mà sẽ giúp chúng ta quan sát – không phải quan sát cái gì, nhưng sự tự do để quan sát. Nếu có bất kỳ hình thức nào của biến dạng, bất kỳ xuyên tạc, không chỉ trong đôi mắt vật chất nhưng cũng còn trong đôi mắt bên trong, trong cái trí, trong quả tim, lúc đó tìm hiểu không có ý nghĩa gì cả. Không phải như thế sao? Nếu tôi nói, ‘Tôi là một người Ấn giáo’ và quan sát bằng tất cả những thành kiến, những mê tín, và tình trạng bị quy định của tôi, tôi không thể thấy. Tôi sẽ thấy. Tôi sẽ thấy điều gì tôi đã bị chỉ bảo hay bị quy định, chiếu rọi điều đó từ nền quá khứ của tôi, và thấy điều gì tôi nên thấy. Vì vậy tự do là phủ nhận bất kỳ biến dạng nào.
Tự do chỉ có thể khi không có sợ hãi. Sợ hãi ngăn cản người ta không nhìn. Nó giống như một cái trí sống trong bóng tối và đang tìm kiếm ánh sáng. Tự do là chuyển động đó của cái trí và quả tim khi không có sợ hãi thuộc bất kỳ loại nào. Đúng chứ? Vậy thì câu hỏi của chúng ta là: Liệu cái trí và bộ não và các cơ quan vật chất có thể được hoàn toàn tự do khỏi sợ hãi? Lúc này, cùng nhau chúng ta sẽ tìm ra. Bạn sẽ không được chỉ bảo phải làm gì bởi người nói, để cho bạn ghi nhớ và sau đó áp dụng điều gì bạn đã học hành để loại bỏ sợ hãi – đó là điều gì chúng ta đã và đang làm trong hàng triệu năm. Chúng ta sẽ tìm ra cho chính chúng ta sợ hãi là gì, tìm hiểu nó, học hành tất cả về nó, thâm nhập nó, và thấy liệu cái trí có thể làm tự do chính nó hoàn toàn khỏi sợ hãi.
Có sợ hãi, sợ hãi của các cơ quan để tồn tại: sợ hãi thuộc thân thể mà đòi hỏi thực phẩm, quần áo, và chỗ ở; sợ hãi mà nảy sinh khi bạn gặp con rắn hay nguy hiểm. Và có nhiều hình thức sợ hãi khác, một số mà chúng ta sẽ tìm hiểu trong chốc lát. Sự đòi hỏi có an toàn vật chất cho các cơ quan có thể tồn tại – nó là sợ hãi sao? Bạn hiểu rõ chứ? Khi bạn gặp một nguy hiểm thuộc vật chất và bạn phản ứng đến nó, nó là sợ hãi à? Khi bạn gặp một con rắn hay một con thú hoang nào đó và bạn phản ứng tức khắc, phản ứng đó được đặt nền tảng trên sợ hãi? Làm ơn, chúng ta đang tìm hiểu. Người nói sẽ không bảo cho bạn nó được đặt nền tảng trên cái gì; chúng ta đang học hành, chúng ta đang chuyển tải lẫn nhau. Cơ quan thân thể, cùng bộ não của nó, đã bị quy đinh trong hàng triệu năm để gặp gỡ sự nguy hiểm. Khi bạn thấy một con rắn, có phản ứng tức khắc. Phản ứng đó được đặt nền tảng trên sợ hãi hay trên thông minh?
Hãy tìm hiểu điều này cho chính bạn. Đừng chờ đợi một đáp án từ người nói. Nếu bạn chờ đợi một đáp án, vậy thì bạn biến người nói thành một uy quyền, thành một giáo sư; và như chúng ta đang nói trong một trường đại học, người giáo sư trở thành uy quyền, và tôi hy vọng bạn sẽ không biến người nói thành một uy quyền, bởi vì uy quyền là sự khước từ tự do khi chúng ta đang thâm nhập. Vì vậy không có uy quyền, ít nhất đến mức độ mà chúng ta quan tâm. Và đó là một hành động vĩ đại của hiểu rõ khi bạn gạt đi tất cả uy quyền với mục đích để tìm ra, để thâm nhập – cái trí của bạn được tự do rồi. Và thâm nhập toàn câu hỏi về uy quyền không phải điều gì chúng ta quan tâm vào lúc này. Nhưng trong tìm hiểu sợ hãi, chúng ta sẽ thấy sự liên quan của nó đến uy quyền.
Vì vậy chúng ta đang hỏi: Liệu do bởi sợ hãi mà khơi dậy hành động tức khắc khi bạn gặp nguy hiểm? Mặc dù ngay từ khởi đầu của thời gian những tế bào não và toàn cơ quan thân thể đã bị quy định để phản ứng đến sự nguy hiểm, chắc chắn phản ứng không là sợ hãi nhưng là thông minh. Thông minh đòi hỏi rằng bạn phải tồn tại; nếu không, bạn sẽ đi và và quăng bạn vào gầm một xe buýt! Vì vậy thông minh là nhận biết được sự nguy hiểm và hiểm họa của bị hủy diệt, của không-tồn tại. Tôi biết điều này mở ra nhiều câu hỏi, nhưng chúng ta sẽ gặp gỡ những câu hỏi đó nếu chúng ta bắt đầu hiểu rõ bản chất của sợ hãi.
Lúc này, chúng ta đang thâm nhập vào sợ hãi, không chỉ tại mức độ ý thức mà còn tại những tầng sâu thẳm hơn của cái trí, không phải bằng cách theo sát những từ ngữ nhưng bằng cách quan sát những sợ hãi riêng của chúng ta. Nếu bạn là một sinh viên, bạn sợ hãi về tương lai, rõ ràng như vậy. Trong một quốc gia dư thừa dân số như thế này, có sự hoang mang về những việc làm, và vân vân. Vì vậy có sợ hãi, và khi có sợ hãi chúng ta không thể tìm hiểu – hoặc vào cấu trúc bên ngoài của xã hội hoặc vào lãnh vực tinh tế, phức tạp hơn nhiều của chính chúng ta. Vì vậy người ta phải hiểu rõ, học hành, nhận biết được toàn cấu trúc và bản chất của sợ hãi.
Sợ hãi là kháng cự, và kháng cự hàm ý sự phân chia. Và nơi nào có phân chia có không-an toàn, và vì vậy phải có sợ hãi. Chúng ta đang theo cùng nhau chứ? Chúng ta đã học hành cái gì đó mới mẻ, chúng ta đã khám phá cái gì đó mới mẻ: kháng cự đó có những hình thức khác nhau, như quốc tịch, như gia đình, như niềm tin của tôi và niềm tin của bạn, quan điểm của tôi và quan điểm của bạn, thượng đế của tôi và thượng đế của bạn, cách suy nghĩ của tôi và cách suy nghĩ của bạn, trải nghiệm của tôi đối nghịch với trải nghiệm hay hiểu biết của bạn. Và bất kỳ kết luận nào là một kháng cự. Nơi nào có bất kỳ hình thức của kháng cự, chắc chắn nó phải tạo ra sợ hãi.
Vì vậy cái trí, trong quan sát, đang học hành về bản chất và cấu trúc của sợ hãi. Vì vậy, khi bạn đang học hành về sợ hãi, nó là đang học hành của bạn, không phải đang học hành của tôi đang trao tặng cho bạn. Bạn biết, một trong những việc kỳ lạ nhất trong sống là chúng ta muốn được chỉ bảo phải làm gì, chúng ta luôn luôn đang tìm kiếm ai đó để dẫn dắt chúng ta. Người nói không có gì để cống hiến, ông ta không có thông điệp nào để trao tặng cho bạn. Ông ta không đang chỉ bảo cho bạn phải làm gì hay đang gửi gấm cho bạn những lý tưởng mới, những triết lý mới, hay một bộ mới mẻ của những qui luật. Tất cả ông ta đang nói là, ‘Hãy quan sát, hãy nhìn ngắm.’ Và bạn không thể nhìn ngắm, quan sát, và lắng nghe nếu có sợ hãi.
Vì vậy có sợ hãi khi có bất kỳ hình thức nào của phân chia, và kháng cự. Khi bạn sử dụng từ ngữ ‘chủ nghĩa quốc gia’, bạn phân chia thế giới. Khi bạn tách rời chính bạn như một người Ấn giáo, một người Hồi giáo, một người Parsi, và mọi chuyện của nó, và người khác cũng làm tương tự như vậy, chắc chắn các bạn có những chiến tranh. Vì vậy bất kỳ hình thức nào của tách rời, loại trừ, rõ ràng sẽ tạo ra thảm hoạ và sợ hãi. Đúng chứ? Vì vậy sự kháng cự, mà là dựng lên một bức tường quanh chính người ta, chắc chắn sẽ tạo ra sợ hãi.
Vậy thì sự thâm nhập kế tiếp là: Tại sao cái trí và những tế bào não kháng cự, phân chia như ‘chúng tôi’ và ‘chúng nó’ và vân vân? Tại sao? Tôi không biết chúng ta sẽ thâm nhập câu hỏi này như thế nào, bởi vì cái trí bị phân chia trong chính nó, như tầng ý thức bên ngoài và tầng ý thức bên trong, như truyền thống và hiểu biết mới mẻ, như cái của tôi và cái của bạn. Và một phần, một mảnh, của cái trí nói, ‘Tôi phải tìm hiểu tại sao toàn phân chia và kháng cự này lại xảy ra.’ Kháng cự hiện diện vì chúng ta không muốn bị tổn thương; chúng ta mong muốn được an toàn. Và chính kháng cự đó tạo ra sợ hãi. Vì vậy cái trí, khi nhận ra điều này, chất vấn, ‘Tại sao tôi phân chia, tại sao tôi kháng cự?’ Bây giờ, phần nào của bộ não đang đặt ra câu hỏi này? Nó là một phần mà đã tự-tách rời chính nó hay là tổng thể của thân tâm mà đang đặt ra câu hỏi? Bạn thấy sự khác biệt? Một mảnh của cái trí mà đã tự-tách rời chính nó khỏi sợ hãi nói, ‘Bây giờ tôi đã hiểu rõ rằng sợ hãi hiện diện khi có bất kỳ hình thức nào của kháng cự.’ Cái phần riêng biệt đó đặt ra câu hỏi, ‘Tại sao tôi kháng cự?’ Đó không là câu hỏi sai lầm hay sao? Làm thế nào bạn có thể trả lời một nghi vấn tổng thể, căn bản khi nghi vấn đó bị đặt ra bởi một mảnh nhỏ của cái trí? Đáp án của nó sẽ luôn luôn là từng phần và không đúng thực. Liệu một mảnh của cái trí có thể đặt ra một nghi vấn mà là tổng thể hay sao? Hay chính là một cái trí không-phân chia mới có thể đặt ra nghi vấn này?
Vậy là lúc này, sự thâm nhập không phải cái gì tạo ra sự kháng cự nhưng liệu cái trí có thể thấy tổng thể của sợ hãi: sợ hãi của chết, sợ hãi của bị chi phối bởi một người khác, sợ hãi của không có an toàn, sợ hãi của mất đi cuộc sống của một người – bạn sẽ trả lời mỗi sợ hãi riêng của nó, bằng một trong những phân chia của cái trí, hay bạn sẽ đặt ra một nghi vấn tổng thể mà sẽ có đáp án tổng thể?
Vậy là lúc này, chúng ta sẽ tìm ra, thâm nhập, không phải vào sợ hãi nhưng vào bản chất của một cái trí không-phân chia, để cho khi nó đặt ra một nghi vấn sẽ có một đáp án tổng thể. Bạn nắm được chứ? Lúc này, cái trí và quả tim mà không-phân chia, không-kháng cự và vì vậy không-sợ hãi, và vì vậy có thể thâm nhập vào sợ hãi, là gì? Khi chúng ta nói ‘một mảnh của cái trí’, ‘một miếng’, ‘một phần’, điều đó có nghĩa gì? Bạn có khi nào quan sát cái trí riêng của bạn? Hãy quan sát nó, không sửa đổi nó, không nói nó đúng hay sai, nhưng chỉ quan sát nó? – làm thế nào có vô số những phân chia này trong chính người ta, vô số ham muốn, vô số vui thú, sợ hãi, đau khổ; và làm thế nào có sự theo đuổi vui thú và lẩn tránh đau khổ, sợ hãi. Bạn có khi nào quan sát nó trong chính bạn? Nếu bạn đã quan sát, ai là người quan sát? Anh ấy không là một mảnh của bộ não, của cái trí, đang quan sát? Đó là, một phần, một mảnh, đang quan sát những mảnh khác, những phần bị vỡ vụn khác. Điều này thực sự thú vị. Nếu một mảnh đang quan sát mảnh còn lại, đáp án của nó sẽ luôn luôn là từng phần, và thế là sự kháng cự không bao giờ có thể được giải đáp. Và vì vậy sợ hãi không bao giờ có thể biến mất. Vì vậy câu hỏi của chúng ta là: Cái trí nhìn ngắm, quan sát như thế nào? Nó quan sát như một phần, một mảnh, hay tổng thể của cái trí đang quan sát?
Lúc này, chúng ta đang tìm hiểu liệu cái trí có thể quan sát mà không có bất kỳ mảnh vỡ nào, không có người quan sát đang tham gia. Liệu có một quan sát mà không có miếng, mảnh, đang hành động? Mà là, quan sát không có người quan sát. Người quan sát là mảnh, quá khứ. Khi bạn quan sát cái micro này, hay nghìn ngắm hoàng hôn, cây dừa, hay người vợ của bạn, bạn đang nhìn ngắm qua quá khứ, quá khứ là hiểu biết, thông tin, trải nghiệm, mà cốt lõi là một mảnh. Và chắc chắn quá khứ phải tạo ra sự kháng cự. Bởi vì bạn đã có sợ hãi, bạn đã có vui thú, bạn nói rằng, ‘Chúa ơi, liệu ngày mai tôi sẽ có nhiều đau khổ hơn nữa?’ ‘Liệu, ngày mai tôi sẽ có nhiều vui thú hơn nữa?’ Vì vậy quá khứ là người quan sát, là mảnh vỡ. Và cái trí hỏi, ‘Liệu có thể có sự quan sát mà không có người quan sát?’ Đây thực sự là một nghi vấn quan trọng lạ thường. Bởi vì nếu đáp án là đúng thực, vậy thì bạn đã phá vỡ toàn cấu trúc của nỗ lực, của đấu tranh, của xung đột, và thế là của bạo lực.
Vì vậy muốn tìm ra, người ta phải quan sát cách thấy của người ta trong sống hàng ngày như thế nào: cái nhìn của bạn đến cái cây, đến người vợ hay người chồng của bạn, đến vị giáo sư của bạn, đến tương lai. Và liệu bạn có thể thấy mà không có người quan sát? Bởi vì khi có một người quan sát, anh ấy tạo tác không gian và thời gian, mà là một kháng cự. Vì vậy chính bản thể của xung đột là sự phân chia này giữa người quan sát và vật được quan sát. Và đó là tình trạng bị quy định của chúng ta. Chúng ta đã được nuôi dưỡng như thế từ thời niên thiếu. Đó đã là tình trạng bị quy định của chúng ta trong hàng ngàn năm – cái tôi cao hơn và cái tôi thấp hơn, đại ngã và vật chất, Thượng đế và quỉ dữ, tốt lành và xấu xa, luân lý xã hội và vô-luân lý của nó, và vân vân. Vì vậy, liệu ‘Cái tôi’, đó là quả tim, cái trí, những tế bào não, những cơ quan vật chất có thể tự-quan sát mà không chiếu rọi những hàm ý, những liên tưởng của quá khứ?
Bạn biết, những người sử dụng thuốc men, đặc biệt loại thuốc LSD, đã bảo với chúng tôi rằng khi họ sử dụng dạng đặc biệt của chất hóa học này, không gian giữa người quan sát và vật được quan sát biến mất. Và vì vậy có một liên hệ tức khắc, một tiếp xúc tức khắc, một tiếp xúc trực tiếp, một liên hệ trực tiếp. Bạn thấy những vật như thể bạn chưa bao giờ thấy bất kỳ thứ gì trước kia trong sống của bạn. Tôi biết một người dùng thuốc này và đi đến viện bảo tàng quan sát những bức tranh ở đó. Và những màu sắc và những nét cân đối, chiều sâu, những chuyển màu và ánh sáng anh ấy thấy là cái gì đó không thể tin được. Và việc đó bị gây ra bởi phản ứng hóa học; thế là, bạn lệ thuộc vào thuốc men và bạn phải sử dụng nó nhiều thêm nữa, giống như một người nghiện rượu. Bạn phải luôn luôn sử dụng nó để thấy những tuyệt vời của thế giới.
Bây giờ, điều gì chúng ta đang nói là: nếu không có thuốc men, nếu không có qui trình hóa học – mà cũng xảy ra khi bạn nhịn đói, làm cho thân thể của bạn nhạy cảm lạ thường – nếu không làm bất kỳ trò ma mãnh này, liệu bạn có thể thấy, quan sát mà không có người quan sát? Vậy thì bạn sẽ thấy điều lạ thường nhất đang xảy ra, điều nào đó khác biệt lạ thường với điều gì xảy ra qua thuốc men. Bởi vì lúc đó nó không là một việc bị thôi thúc, không là một việc được vun quén, nhưng một thực tế, trải nghiệm được. Điều đó có nghĩa không có sự tách rời của thời gian và khoảng cách và, vì vậy, không có nỗ lực. Lúc đó sống là cái gì đó hoàn toàn khác hẳn. Nếu bạn tạo ra một lỗi lầm, bạn sửa chữa ngay tức khắc. Nếu có chút ít xung đột, bạn quan sát nó và loại bỏ nó; có một loại bỏ của nó qua sự quan sát, bởi vì không có người quan sát. Vì vậy có hành động tức khắc.
Thế là, cái trí quan sát sợ hãi mà không có người quan sát. Chỉ đến lúc đó bạn có thể đặt ra nghi vấn tổng thể. Và đáp án tổng thể, chắc chắn, là, ‘Không có sợ hãi’, mà không là một kết luận hợp lý nhưng một sự kiện thực sự. Hãy quan sát, thưa các bạn, người ta sợ chết. Tôi không biết tại sao, nhưng người ta là như thế. Lúc này, làm thế nào bạn sẽ trả lời nghi vấn đó? Làm ơn, hãy quan sát nó, hãy thâm nhập nó một cách tự do, không đang hỏi rằng liệu có đầu thai hay một linh hồn vĩnh viễn và mọi chuyện như thế. Đó là tất cả những trả lời lỗi thời, truyền thống và thực sự không giải đáp bất kỳ vấn đề nào cả. Bởi vì nếu bạn thực sự tin vào luân hồi, nó có nghĩa rằng lúc này bạn phải sống tại tột đỉnh; nếu không bạn phải trả lại cho nó vào đời sau. Đúng chứ? Và bạn không sống; bạn tin vào luân hồi và vẫn vậy bạn sống theo cái cách cũ kỹ. Vì vậy, niềm tin đó không có giá trị gì cả. Điều gì có giá trị là đang sống của bạn, không phải điều gì xảy ra ngày mai.
Bây giờ, người ta sợ hãi chết. Bạn biết chết, sự kết thúc của các cơ quan thân thể, chết của tất cả điều gì bạn đã ấp ủ, đã giữ gìn quý báu; bạn biết điều gì được hàm ý bởi chết. Lúc này, làm thế nào cái trí nhìn vào vấn đề này? Cái trí kháng cự nó? Cái trí sợ hãi nó? Liệu có một hy vọng trong một ý tưởng luân hồi hay một cuộc đời tương lai, hay ngồi bên cạnh Thượng đế trong một đám mây, và mọi chuyện như thế? Hay cái trí quan sát mà không có người quan sát? Bạn đang theo kịp điều này chứ? Nếu bạn quan sát mà không có người quan sát, liệu có chết hay không? Có chết các cơ quan thân thể. Nhưng lúc đó liệu có một sự việc được gọi là chết mà đã chi phối sống của chúng ta như thế? Hãy tìm ra, không phải qua thuốc men, nhưng qua sự quan sát tổng thể cấu trúc của sợ hãi; hãy tìm ra sự quan sát là gì, sợ hãi là gì, kháng cự là gì, nhận biết được sự kháng cự, nhận biết được không chỉ những sợ hãi tầng bên ngoài mà cũng còn cả những sợ hãi tầng bên trong. Nhưng chúng ta không có đủ thời gian để tìm hiểu vấn đề đó lúc này.
Vì vậy chúng ta quay trở lại câu hỏi căn bản: Dốt nát là gì? Dốt nát là không nhận biết được toàn cấu trúc và bản chất của cái trí, bộ não, và tất cả chuyển động của nó; đó chính là bản thể của dốt nát. Bạn học hành từ những quyển sách, từ những giáo sư của bạn, đậu những kỳ thi, có một vài mảnh bằng và có một việc làm – đó không là gì cả. Nó cần thiết trong thế giới điên cuồng này, nhưng hoàn toàn không nhận biết được chuyển động lạ thường, vẻ đẹp, sự tinh tế, sự mau lẹ của tất cả chuyển động bên trong đó, không ý thức được, không tỉnh thức được nó, không chỉ là dốt nát, nhưng nó còn tạo ra sự hủy hoại riêng của nó.
Có lẽ, nếu bạn không chán nản hay mệt mỏi, bạn muốn đặt ra những câu hỏi. Nhưng trước khi bạn đặt những câu hỏi, hãy tìm ra tại sao bạn đặt ra chúng, bởi vì nếu bạn có thể trả lời ‘tại sao’, vì lý do gì bạn đang hỏi, bạn sẽ tìm ra đáp án cho chính bạn. Chúng ta đặt ra một câu hỏi cho ai đó để chỉ bảo cho chúng ta đáp án, và hoặc đồng ý hoặc không-đồng ý với đáp án đó. Vì vậy lúc đó bạn thực sự không đặt ra một câu hỏi gì cả; bạn chỉ đang cống hiến một quan điểm trong hình thức một câu hỏi. Và quan điểm không là sự thật. Theo lý luận, quan điểm không thể hiện sự thật là gì. Vì vậy nếu bạn tìm hiểu toàn nghi vấn của đặt ra những câu hỏi, nó là một sự việc lạ thường. Tại sao chúng ta đặt ra một câu hỏi? Ai sẽ trả lời? Và khi bạn nghe đáp án liệu bạn có thể hiểu rõ nó? Hay bạn muốn có đáp án tùy theo tình trạng bị quy định của bạn, tùy theo ưa thích và không-ưa thích của bạn? Đó là, khi bạn nghe đáp án, liệu bạn diễn giải nó tùy theo những đòi hỏi và những ham muốn đặc biệt của bạn? Hay bạn đang lắng nghe một cách tự do. Nếu bạn đang lắng nghe một cách tự do và nếu bạn đặt câu hỏi một cách tự do, vậy thì có một vẻ đẹp trong đáp án. Vậy thì, bạn có muốn đưa ra bất kỳ câu hỏi nào hay không?
Người hỏi: Có một vật như là linh hồn hay không?
Krishnamurti: Có một vật như là linh hồn, s-o-u-l linh hồn? Hay s-o-l-e một mình? (Tiếng cười) Có cái gì đó tách khỏi thân thể, khỏi bộ não, khỏi suy nghĩ, cái gì đó không thời gian, cái gì đó không bị trói buộc trong lãnh vực của thời gian, không hướng về thời gian? Đúng chứ? Đó là điều gì chúng ta thường thường có ý qua từ ngữ ‘linh hồn’. Bây giờ, chúng ta sẽ tìm hiểu ý nghĩa của từ ngữ đó, sự thật đằng sau từ ngữ. Làm thế nào bạn biết rằng linh hồn có tồn tại? Bạn đã được dạy dỗ, phải không? Bạn đã bị quy định – giống như người cộng sản bị quy định để không tin một linh hồn. Bạn bị quy định để tin tưởng một linh hồn, đại ngã, cái tôi siêu việt, vân vân, vân vân, và một người khác bị quy định để không tin tưởng tất cả điều này. Lúc này, chúng ta sẽ tìm ra sự thật của vấn đề. Liệu có cái gì đó vĩnh cửu trong chúng ta? Vĩnh cửu có nghĩa không thời gian, cái gì đó không thể bị tác động bởi suy nghĩ – bởi vì suy nghĩ là thời gian, suy nghĩ là quá khứ. Nhưng nếu bạn nghĩ rằng có một linh hồn, bạn đã tạo ra nó trong thời gian, và nếu suy nghĩ có thể mang nó vào trong phạm vi của nó, vậy thì nó là bộ phận của suy nghĩ. Thế là, linh hồn không vĩnh cửu; nó là bộ phận của suy nghĩ, và bởi vì đã tạo ra ý tưởng về linh hồn này như cái gì đó vĩnh cửu, suy nghĩ có sự an toàn trong đó.
Vì vậy câu hỏi là: Liệu có cái gì đó vĩnh cửu mà không bị đặt vào chung bởi suy nghĩ, suy nghĩ là trải nghiệm, lặp lại, thói quen, truyền thống, tình trạng bị quy định? Liệu có cái gì đó vượt khỏi thời gian, vượt khỏi tất cả đo lường của suy nghĩ? Bây giờ, muốn tìm ra điều đó – không phải như một niềm tin hay bằng cách lặp lại điều gì Shankara hay Buddha hay người nào đó đã nói – muốn thực sự tìm ra điều đó, suy nghĩ phải hoàn toàn không còn, suy nghĩ là người quan sát. Vì vây nếu bạn quan sát mà không có thời gian, bạn có toàn vũ trụ trong hai mắt của bạn, trong quả tim của bạn.
Người hỏi: Sau cái chết của nó, liệu thực thể ‘cái tôi’, mà cố gắng vô vàn để tích lũy, sở hữu, và thành tựu qua sự tồn tại của nó, và trong tiến trình sống nó trải nghiệm những dòng chảy lần lượt của hạnh phúc và đau khổ, liệu cái tôi đó có tiếp tục tồn tại qua sự vĩnh cửu, miễn là thực thể cái tôi còn ao ước tiếp tục trong cùng hình thức này hay trong bất kỳ hình thức nào khác?
Krishnamurti: Chỉ lắng nghe rất cẩn thận. Câu hỏi này được đặt ra bởi một sinh viên và nó nói về chết, về ‘cái tôi’. Nó không nói về sống có nghĩa gì, sống hạnh phúc, sáng tạo, cùng hân hoan vô cùng trong thế giới. Đây là một câu hỏi kiểu mẫu của Ấn độ. Ở Châu âu và Mỹ họ không đặt ra một câu hỏi như thế. Họ đặt ra những loại câu hỏi khác. Trong quốc gia này, bởi vì chúng ta nghĩ chúng ta là những người tôn giáo, chúng ta đặt ra những câu hỏi này, mà có nghĩa rằng chúng ta đã tách rời tôn giáo khỏi sống, khỏi đang sống hàng ngày. Vì vậy người hỏi đang muốn biết: ‘Cái tôi’ này là gì, và khi thân thể chết đi, liệu cái tôi vẫn còn sống trong một hình dạng khác hay trong cùng hình dạng này, và ‘cái tôi’ đó có một tiếp tục hay không?
Bây giờ rõ ràng rằng từ câu hỏi, ‘cái tôi’ được coi như một vật vĩnh cửu, cái gì đó không thể bị hủy diệt. Liệu có bất kỳ cái gì trong sống mà không thể bị hủy diệt? Liệu có bất kỳ cái gì trong sống mà vĩnh cửu? ‘Cái tôi’ của bạn vĩnh cửu hay sao? Bạn muốn nó được như thế, nhưng nó vĩnh cửu hay sao? Làm ơn hãy tìm hiểu. ‘Cái tôi’ này là gì? Nó không là một mớ của những kỷ niệm: những trải nghiệm của tôi, ngôi nhà của tôi, đồ đạc của tôi, sự nhận dạng cùng người vợ của tôi, con cái của tôi, đồ đạc của tôi, tài khoản ngân hàng của tôi, hay cùng một nghề nghiệp đặc biệt, một khả năng đặc biệt, hay sao? ‘Cái tôi’ mà giận dữ, ghen tuông, đố kỵ, chiếm hữu, thống trị, hung hăng – ‘Cái tôi’ đó vĩnh cửu hay sao? Nó là một ký ức, bạn hiểu chứ? Và ký ức là vĩnh cửu hay sao? Người ta muốn nghĩ rằng ‘cái tôi’ là vĩnh cửu bởi vì, lại nữa, trong đó có sự an toàn rằng ít nhất ‘cái tôi’ vẫn tiếp tục, bất kể các cơ quan thân thể. Và vì thế chúng ta bám vào điều đó. Bạn có lẽ không gọi nó là ‘cái tôi’. Bạn có lẽ gọi nó là cái đại ngã, linh hồn, cái tôi cao hơn, cho nó vô số danh tánh, nhưng nó được sinh ra cùng khuynh hướng, cùng động cơ để có cái gì đó vĩnh cửu trong thế giới không vĩnh cửu này. Và khi người ta quan sát một cách tự do, người ta thấy rằng không có sự việc như ‘cái tôi’ như là một thực thể vĩnh cửu. Vậy thì người ta có lẽ hỏi: ‘Nếu không có gì vĩnh cửu, tại sao lại vun đắp bất kỳ đạo đức nào? Làm việc đó có ý nghĩa gì? Tất cả trải nghiệm này là gì?
Muốn tìm ra sự thật của vấn đề, thưa bạn, bạn phải tìm hiểu toàn vấn đề này của cái gì đang suy nghĩ, tìm hiểu liệu suy nghĩ, được gắn kết với ‘cái tôi’ – đồ đạc của tôi, trải nghiệm của tôi, vui thú của tôi, sợ hãi của tôi – có bất kỳ vĩnh cửu nào hay không. Chắc chắn nó không-vĩnh cửu. Cái gì có, nếu người ta có thể sử dụng từ ngữ ‘vĩnh cửu’, là chuyển động của sự sống. Chuyển động – không phải chuyển động của bạn và chuyển động của tôi, chỉ vẻ đẹp của chuyển động. Và chuyển động cùng chuyển động đó, không người quan sát, là nhận biết được cái gì đó thuộc một kích thước hoàn toàn khác hẳn.
Bạn biết không, thưa bạn, thiền định là một trong những sự việc quan trọng nhất trong sống. Thiền định là một sự việc tuyệt vời. Muốn hiểu rõ thiền định là gì bạn phải hiểu rõ người thiền định. Người thiền định là thiền định và không còn gì nữa. Và nếu bạn hiểu rõ người thiền định, bạn đã hiểu rõ sự khởi đầu tổng thể và sự kết thúc của sống.
Ngày 19 tháng mười hai năm 1969
J. KRISHNAMURTI
Trích:TẠI SAO BẠN ĐANG ĐƯỢC GIÁO DỤC?
WHY ARE YOU BEING EDUCATED?
[www.thuvienhoasen.org ]
Lời dịch: Ông Không
– Tháng 2-2011 –
