Sự thiền tập cũng giống như sự nỗ lực để học cách chạy một chiếc xe đạp. Tại lúc đầu, quý vị nỗ lực nhiều và quý vị sẽ bị vấp ngã trong lúc luyện tập. Sau đó bằng việc luyện tập thường xuyên quí vị sẽ học được cách nỗ lực vừa đủ để giữ cho quý vị có thể ngồi trên chiếc xe đạp một cách vững chắc và quý vị có thể duy trì sự nỗ lực một cách quân bình để tiến về phía trước.
Do đó việc hành tập cũng vậy, quý vị có thể dùng cách này để áp dụng trong việc hành tập thiền Vipassana của mình. Theo tôi thì cái điều quan trọng nhất là sự liên tục. Nếu quý vị hiểu được ý nghĩa của sự chánh niệm là như thế nào, quý vị sẽ chánh niệm được nhiều hơn. Để chánh niệm quý vị phải học cách làm thế nào để có chánh niệm với sự nỗ lực vừa đủ. Nếu nỗ lực thực hành thì quý vị sẽ thấy được sự ảnh hưởng của chánh niệm đối với tâm là như thế nào. Quý vị sẽ phải học cách để duy trì sự chánh niệm và quý vị sẽ nhận thấy tâm của mình sẽ không an tịnh khi nó không có chánh niệm.
Nên chọn một hoặc hai đối tượng thích hợp cho mình, và chánh niệm một cách liên tục, và sự liên tục là điều quý vị cần phải ghi nhận nhiều nhất. Sự suy nghĩ không thể làm cho tâm của quý vị được hạnh phúc mà quý vị chỉ nên nhìn những cái suy nghĩ mà không mong cầu để chế ngự nó. Khi quý vị nhìn đối tượng một cách rõ ràng thì chúng sẽ biến mất. Sự suy nghĩ làm một cản trở cho việc hành tập.
Đừng cố làm cho tâm quý vị an tịnh hay bình thản, chỉ làm một điều duy nhất là hãy chánh niệm hoàn toàn những gì trong hiện tại, thật đơn giản. Nếu có bất cứ câu hỏi nào khởi lên trong tâm. Quý vị chỉ cần nhìn nó rồi tiếp tục đi và đừng cố để tìm ra câu trả lời. Tự nó sẽ trả lời sau.
Hành thiền khi được hướng dẫn và luyện tập với nhiều phương pháp thiền khác nhau, nó có giới hạn của chính nó. Đó là vì họ không hiểu nó một cách chính xác và họ đang cố để làm cho nó trở thành một cái gì đó bên ngoài cuộc sống của họ. Nhưng sự chánh niệm thật sự là sự tập trung duy nhất. Chánh niệm không thể tách rời khỏi đời sống vật chất và tinh thần của chúng ta. Khi đó mọi khía cạnh cuộc sống của chúng ta ắt sẽ được hiểu một cách đúng đắn.
Trong việc hành thiền bất cứ việc gì đến một cách dễ dàng và tự nhiên, quý vị sẽ thấy thú vị và nó sẽ gây thích thú để tiếp tục hành thiền. Ắt là có sự thỏa thích trong việc hành tập. Sẽ có một cách suy nghĩ đối nghịch với đối tượng, một khi bất cứ một điều gì khởi lên làm cho quý vị chán nản, bất toại nguyện. Người ta thường nói: "Sự tự tin đem đến một năng lực". Vâng, khi quý vị có sự tự tin trong việc hành tập thì quý vị sẽ có được nghị lực cố gắng để hành tập. Trước khi tôi trở thành một nhà sư, tôi đã đọc rất nhiều sách về thiền Minh Sát Tuệ, do đó tôi nghĩ rằng mình hiểu tất cả về thiền. Sau khi trở thành một nhà sư được một năm, tôi đã tự nghĩ rằng "Tôi hiểu được thiền là như thế nào?", và sau khi trở thành tu sĩ khoảng 3 năm tôi lại tự hỏi: "Tôi đã hiểu được thiền là gì chưa?" Và cứ thế tôi luôn đặt câu hỏi cho chính mình.
Hành thiền đem lại cho chúng ta một sự lợi ích cao thượng.
Người ta thường nói: "Những kinh nghiệm trong hành thiền thì rất sâu sắc" và một số quý vị muốn biết ý nghĩa của câu nói này như thế nào.
Chánh niệm là sự hay biết trạng thái của tâm hay là sự tỉnh thức. Việc hay biết cái gì đang xảy ra trong hiện tại mà không có bất cứ một định kiến nào.
Trong cuộc sống hiện tại hằng ngày, nhiều người đã hành thiền nhiều nhưng họ không thấy được cái tham, sự mong cầu, sự thù hận, sự giận dữ, sự ganh tỵ và sự bỏn xẻn. Rất nhiều phương pháp thiền đã không thấy được tầm quan trọng của việc nhìn thấy những ô nhiễm đang sanh khởi trong tâm hằng ngày, với một cách thật là chân thật trong cuộc sống của họ, và sức ảnh hưởng của nó đối với những hành động hằng ngày.
Tôi muốn nhấn mạnh về sự chánh niệm trong lúc nói chuyện, đó là lúc người ta ít chánh niệm nhất. Hầu hết những phương pháp thiền đều có một thời gian biểu để hành tập, và họ chọn một số đề mục như hơi thở sự phồng xẹp của bụng, sự xúc chạm và những cảm giác. Họ có quyền chọn lựa đề mục thích hợp cho mình ngay từ lúc bắt đầu hành tập và là đề mục duy nhất. Theo sự hiểu biết của tôi thì cho dù phương pháp nào thì quý vị cũng phải cố để nhận thức được những sự ô nhiễm trong tâm của quý vị ngay từ lúc bắt đầu.
Tôi suy nghĩ về Buddha nhiều, tôi có một bức tranh vẽ Đức Phật đang ngồi với một sự tập trung cao độ. Ngài ngồi dưới cội bồ đề già với những rễ cây tủa xuống từ những nhánh ở trên, có một vài chú thỏ đến gần Ngài và kế bên là một cái hồ khá rộng và hoang sơ cùng với những đóa hoa sen đang nở rộ. Ở phía xa của bờ sông là một khu rừng rộng lớn và những dãy núi cao và ánh trăng trên những ngọn núi đó đang tỏa sáng. Trên mặt hồ với những gợn sóng lăng tăng, hòa với một không gian yên tĩnh và thật thanh bình. Và Đức Phật ở đó, vị Giáo chủ của chúng ta đang ngồi trong tư thế hoàn toàn tỉnh lặng, mà không hề có một bất cứ một sự hiện hữu nào của tham, sân, si thật là một biểu tượng hoàn hảo của sự thanh bình. Khuôn mặt Ngài đang tỏa rực sáng với một luồng ánh sáng màu trắng thật mát dịu, khuôn mặt của Ngài, đôi vai, cánh tay, lưng và chân tất cả thật thoải mái, hoàn toàn thanh thản, không có bất cứ một sự căng thẳng nào toát ra trên khuôn mặt của Ngài, và tôi đang ngồi dưới cội cây gần đó (nhưng tôi thì không thật sự ở trong bức tranh đó) và tôi thật sự cảm thấy thanh thản. Quý vị cũng sẽ cảm nhận như chúng tôi chứ!
Nói như thế để quý vị thấy rằng trí tưởng tượng thật sự rất mạnh mẽ. Khi quý vị tưởng ra một trạng thái thanh bình thì lúc đó tâm trở nên thanh thản. Và có thể nếu quý vị cảm thấy sợ hãi trước cái chết là do tưởng tượng ra một cảnh tượng hãi hùng. Từ đó tâm của quý vị sẽ chọn lựa những trạng thái thanh bình, yên tỉnh như đang hành thiền gần Đức Phật của chúng ta, tất cả những cái đó đều do tưởng mà ra. Ví dụ như quý vị tưởng rằng mình đang ở trong hang núi sâu, lạnh lẽo và gần bên là Đức Phật, và quý vị cảm thấy thật tỉnh lặng, an toàn và được bảo vệ, thoát khỏi những ô nhiễm từ bên ngoài.
Nếu quý vị ngồi quá nhiều thì hệ thống cơ thể của mình sẽ không hoạt động tốt, hãy tập một số bài yoga, nó cũng rất hữu ích cho bạn, quý vị sẽ cảm thấy mệt mỏi nếu quý vị không thiền hành thường xuyên. Do đó thiền hành cũng quan trọng không kém phần quan trọng so với thiền tọa.
Hãy thực hành với một cái tâm trọn vẹn, nếu bạn muốn đạt được những lợi ích trong việc hành thiền. Hãy thực hành chánh niệm cũng như đây là một điều tất yếu duy nhất mà quý vị cần làm trong cuộc sống của mình. Hãy tỉnh thức với những xao lãng của nội tâm.
Cách nhìn tâm
Chánh niệm là một cách sống. Bất cứ nơi nào mà quý vị đến và bất cứ điều gì mà quý vị làm đều phải được chánh niệm.
Suy nghĩ là một cản trở lớn trong chánh niệm. Dĩ nhiên để ghi nhận được những suy nghĩ là điều rất quan trọng và nhìn cái tâm của quý vị với cái tâm không xét đoán hoặc khiển trách. Chỉ nhìn nó một cách thật đơn giản, cũng không có tôi ta.
Khi có sự so sánh hay ngã mạn trong tâm mình, hãy cố gắng nhìn nó thật rõ ràng đó là điều quan trọng. Khi đó là tâm của quý vị tự nó sẽ được thư giãn. Chỉ khi nào trở thành bậc toàn giác thì mới hoàn toàn thoát khỏi sự ngã mạn. Đừng thực tập sự khiêm nhường, nó sẽ bị gượng ép, chỉ chánh niệm về sự ngã mạn. Nếu quý vị thấy rõ tâm mình thì quý vị tự nhiên sẽ trở nên khiêm nhường mà không hề bị gượng ép. Nếu quý vị luôn tỉnh giác trong hành động của mình thì quý vị sẽ chế ngự được cái ta.
Hãy chánh niệm và hiểu thấu đáo những cái ảo tưởng, những ý muốn mà quý vị ưa thích, sự ngăn cản, trạng thái trống vắng hay bất cứ một cảm giác nào khác cho dù nó thô hay vi tế.
Hãy chánh niệm những tác ý của quý vị khi quý vị đang làm việc. Hầu hết quý vị đã không ghi nhận được những tác ý khi quý vị nói chuyện hay đang làm việc. Hầu hết họ cho là đúng khi mà họ thật sự ghi nhận được những tác ý của họ.
Trải qua nhiều năm tôi luôn nhìn tâm của mình, vì thế tôi rất rõ cái tâm của mình, tôi biết nó khờ khạo, có lúc hoan hỷ, và hay tinh nghịch v.v... Vì tôi luôn ghi nhận một cách trọn vẹn và nó không thể làm cho tôi xao lãng được.
Tất cả những gì mà tôi có thể chia sẻ cùng quý vị không phải là sự suy nghĩ mà là sự chánh niệm. Quý vị có thể chia sẻ cùng những người bạn của mình là làm thế nào để ghi nhận được cảm giác hay những suy nghĩ mà chỉ đơn giản là ghi nhận một cách thức tỉnh vừa đủ đối với nội tâm của quý vị. Mà trong đó luôn có sự xét đoán, phê bình, hoặc là những cuộc độc thoại v.v...
Hãy chánh niệm mặc dù điều đó sẽ gặp nhiều trở ngại. Khi quý vị nghĩ rằng vào lúc này ta không thể chánh niệm được thì lúc đó là lúc quý vị cần chánh niệm nhiều nhất.
Và một điểm quan trọng nữa về sự chánh niệm là quý vị phải luôn chánh niệm. Các điểm tương đồng để giữ giới luật đối với một tu sĩ hay là một người Phật tử là nếu quý vị nói rằng thực hành giáo pháp là một điều rất đúng đắn, và quý vị sẽ giữ giới đồng thời chánh niệm trong sự thu thúc và cố gắng hết mình, nhưng khi quý vị bị những ô nhiễm bên ngoài chi phối thì khi đó quý vị sẽ không đặt trọn niềm tin vào giáo pháp. Tôi lấy một ví dụ một người phạm tội ngoại tình khi mà họ đã kết hôn rồi (thật là sự so sánh buồn cười). Từ đó mối quan hệ giữa hai người trở thành một sự giả tạo. Quý vị không thể có được niềm vui thật sự, càng ngày quý vị càng sa sút hơn. Thật sự đó là cách mà tôi nhìn nhận sự việc. Do đó chúng ta phải thành thật với những gì chúng ta đang làm cho dù đó là giới luật hay là sự chánh niệm hoặc bất cứ việc gì khác. Nói một cách khác quý vị đừng quá quan tâm rằng mình đang làm cái gì và cũng đừng quá coi trọng chính bản thân mình, nói như vậy để quý vị hiểu rằng không phải quý vị coi trọng việc mình đang làm là quý vị sẽ không được an vui, hay không thành công. Nói một cách khác sự chánh niệm không có tác ý hay bất cứ sự suy nghĩ nào mà nó chỉ nhìn sự vật một cách rõ ràng mà không xét đoán, không mong cầu. Hãy thực hành chánh niệm để thấy những gì đang xảy ra trong hiện tại, chỉ đơn giản thế thôi.
Thật là thú vị khi chỉ có một mình để hành thiền trong nhiều tháng qua, tôi không muốn đọc quá nhiều sách hay nghiên cứu bất cứ điều gì từ những quyển sách mà tôi chỉ muốn đọc chính là cái tâm của mình nhiều và chỉ duy nhất là nhìn nội tâm một cách rõ ràng, và chắc chắn là tôi sẽ học được điều gì đó sâu sắc từ chính cái tâm của mình.
Chánh niệm là một điều cao thượng mà tôi có thể làm cho chính mình. Nếu tôi nhìn tâm mình một cách sâu sắc mà không có mong cầu để thay đổi thì chánh niệm sẽ tháo gở những gút mắc trong tâm của tôi.
Do đó, quý vị có thể thực hành chánh niệm vì lợi ích của nó thì quý vị sẽ hiểu được chánh niệm một cách sâu sắc hơn.
Chánh niệm đem lại cho tôi một năng lực dồi dào nó làm cho tôi luôn trong tư thế sẵn sàng. Tương tự như tôi là một người khám phá ra một hành trình để đi vào thế giới chưa được biết đến. Bất cẩn là một thái độ không tốt, hãy quan sát và xem lại thái độ của mình, tôi luôn cẩn thận với bất cứ một hoạt động nào mà tôi làm và tôi luôn luôn quân bình tâm của mình.
Đứa con gái của tôi thì đang cố suy gẩm về cái tâm và nó đang tỉnh thức về những suy nghĩ và những cảm giác tinh thần của nó. Tính cách nó giống tôi và những sở thích cũng vậy. Tôi không quan tâm đến mình mà tôi chỉ quan tâm đến những đứa con của tôi, tôi hy vọng chúng luôn cố gắng để nhận thức cái tâm của chúng.
Cái tâm rất là xảo quyệt nó muốn những điều khác lạ và những thay đổi. Sự chán nản là một vấn đề quan trọng, nó luôn khao khát những thú vui, và những kích hích mà đó là những gì mà hành giả thường gặp phải là luôn chạy theo những thay đổi của sự kích thích.
Người ta thường nói rằng họ muốn hạnh phúc, nhưng làm thế nào được khi mà họ không quan tâm đến việc chánh niệm. Bởi vì họ nghĩ chánh niệm hiện hữu ở một nơi nào khác, trong những trạng thái thỏa mãn hay những gì mà họ đạt được hoặc trở thành một người có vị trí cao trong xã hội mà còn những cảm giác toại nguyện.
Hãy nhìn tâm của mình và ghi nhận những gì đang xảy ra. Tất cả những vấn đề trong tâm của quý vị sẽ biến mất nếu quý vị hiểu rõ cái tâm của mình. Bởi vì những trở ngại đều do tâm tạo ra mà không có bất cứ một sự liên quan nào từ bên ngoài cái tâm.
Không có bất cứ sự thay thế nào có thể đem lại lợi ích bằng sự chánh niệm. Quý vị thường nói rằng: (Nếu tôi thực hành một cách liên tục thì những vấn đề trong tâm tự động biến mất). Chúng ta thường nói rằng là mình hiểu và luôn luôn nói "Nếu". Đó là cái gì mà chúng ta phải thực hành nó tại sao lại nếu? Dường như chúng ta không muốn những vấn đề trong tâm được giải tỏa, hay chúng ta không thực sự tin tưởng rằng chúng ta có thể làm được điều đó. Vì thế mà chúng tôi chỉ nói suông thôi, chính điều này khiến chúng ta hy vọng. Đến khi chúng ta cố gắng thực hành và sẽ có những trở ngại, khi đó chúng ta sẽ không còn hy vọng để tiếp tục con đường của mình, và thế là ta nghĩ rằng thế thì tốt hơn là mình không nên cố gắng để theo đuổi cái công việc huân tập này nữa mà chỉ là sự hy vọng thôi. Đây thực sự là những cái thủ đoạn của tâm nhằm bảo vệ chính nó từ những cảm giác thất vọng mà nó chưa bao giờ làm bất cứ điều gì một cách trọn vẹn.
Thật là hữu ích để học hỏi chính cái tâm và chính cái cuộc sống hơn bất cứ điều gì khác, nhưng hầu hết họ không dám đối mặt với sự thật. Họ đang chạy xung quanh chính họ, và họ không đủ can đảm để đối đầu với chính họ. quý vị nghĩ rằng mình sợ hãi và mất thăng bằng nếu phải đối diện nhiều với chính quý vị. Nhưng tôi không nói nhiều về những điều tôi nghĩ mà tôi nói về những điều tôi ghi nhận được. Nếu quý vị suy nghĩ về mình quá nhiều thì quý vị sẽ bị mất thăng bằng. Khi quý vị thật sự chánh niệm thì quý vị sẽ hiểu làm thế nào để sống tốt đẹp hơn đối với cuộc sống của mình và quý vị sẽ hiểu được phải làm cái gì trong bất cứ hoàn cảnh nào xảy đến với quý vị.
Những hiện tượng mà nó hiện hữu tại thời điểm hiện tại là điều duy nhất mà tôi có, cho dù tôi thích hay không thích, vì thế đó mới là điều quan trọng đối với tôi, do đó những thay đổi lệch lạc nhỏ tôi đều quan sát chúng một cách dễ dàng.
Có một loại tâm hôn trầm mà nó luôn hiện hữu ở trong tâm. Chúng ta cần một điều gì phấn chấn, một loại kích thích, hoặc nói chuyện hay đọc sách, đi đây đó... để giữ cho tâm tỉnh thức. Nói một cách khác nó ở trong một trạng thái nửa tỉnh nửa mê. Nếu quý vị có thể huân tập để tâm mình luôn tỉnh thức mà không càn bất cứ một sự phấn khích nào thì quý vị sẽ cảm nhận được một loại năng lực mới. Chỉ duy nhất khi quý vị có được sự chánh niệm xuyên suốt thì quý vị sẽ đạt được. Cho dù quý vị có ẩn dật hay không thì nó cũng quan trọng để chánh niệm được xuyên suốt. Sống ẩn dật thì rất hữu ích, nó rất quan trọng để duy trì việc hành tập của quý vị, vì thế quý vị có duy trì sự sáng suốt của tâm. Còn ngược lại thì quý vị sẽ bị sa sút. Nó giống như việc bơi ngược dòng, nếu quý vị không cố gắng thì quý vị sẽ đi xuôi dòng.
Có vài tờ báo cũ trong một cái hộp, tôi bắt đầu đọc những tờ báo đó, và nhìn tâm của mình, sự dễ vui, sự thú vị, việc lãng phí thời gian và sự vô ích! Đó là những gì tâm khởi lên trong lúc đọc báo. Quý vị cần chánh niệm nhiều để không bị lôi kéo vào những cuộc đối thoại nơi tâm. Tôi thích yên tĩnh hơn vì nó tốt hơn cho sự bình thản nơi tâm của tôi.
Tôi cố gắng chánh niệm khi lái xe, nói chuyện với mọi người hay đang làm việc. Một cơ hội tốt cho tôi để thực hành chánh niệm là khi tôi bận rộn. Đó là sự thực hành mà tôi muốn chia sẻ cùng quý vị.
Khi tôi còn trẻ, tôi đã đọc rất nhiều sách viết về những nhà thám hiểm, và tôi rất thất vọng khi tôi nhận thấy không có bất cứ nơi nào còn lại trên thế giới mà vẫn chưa được khám phá bằng nhiều cách khác nhau. Mãi đến bây giờ chỉ có duy nhất chánh niệm là cái phương tiện tốt nhất dể khám phá ra cái thế giới tâm linh, ngoài ra những cái phương tiện khác đều vô ích và đem đến thất bại.
Tôi không được thông thái cho lắm mà thỉnh thoảng lại hay ngớ ngẫn. Sự chánh niệm trong tâm tôi là cái la bàn cho tôi, khi tôi làm bất cứ lỗi lầm gì thì chánh niệm luôn luôn nhắc nhở tôi rằng tôi đang phiền não.
Thậy vậy hành thiền một mình thì dễ hiểu hơn nhiều, và tôi thì cũng không một tham vọng lớn lao mà chỉ sống một cách đơn giản và nhìn một cách rõ ràng. Tôi không thể thay đổi thế giới này hay bất cứ một ai, thậm chí cả tôi cũng vậy. Nhưng tôi chỉ có thể ghi nhận, chỉ nhìn mà không có bất cứ sự buồn phiền nào đối với ai, tôi luôn tự hỏi mình là ai mà có thể gánh vác cái thế giới này trên đôi vai của mình?
Hãy làm bất cứ gì quý vị muốn, cứ hành thiền và xem xét lại chính mình, tôi tin rằng quý vị sẽ hiểu được điều gì đem lại lợi ích thiết thự cho quý vị...
Sayadaw U Jotika
