Đừng hiểu lầm Khổ Đế
Có 3 loại
khổ:
1. Khổ tự nhiên:
1. Khổ tự nhiên:
Khổ tự nhiên như đói quá, no quá, nóng quá, lạnh
quá v.v… thì ai sinh ra trên đời, từ Phật đến chúng sanh đều phải có. Khổ này
cực kỳ quý giá, là món quà Tạo Hóa hay Pháp tặng cho mỗi người, nếu không có
khổ này thì trở thành đất đá (không có cảm giác biết nóng lạnh v.v...). Cái khổ
này là tự nhiên và cần thiết như bản năng sinh tồn trong đời sống giúp chúng ta
biết rõ mức nguy hiểm đến mạng sống để tránh. Biết sống tức là biết trân quí
giá trị cái khổ này của đời sống.
2. Khổ quả:
Cái khổ này là hậu quả của những nhân bất thiện
trong quá khứ. Khổ này biểu hiện luật nhân quả giúp mọi người thấy ra những
nghiệp nhân sai lầm mà mình đã tạo tác trước đây hầu qua đó biết điều chỉnh lại
nhận thức và hành vi của mình. Khổ quả mang tính giáo dục rất cao giúp mọi
người tiến hoá trên đường giác ngộ giải thoát. Nếu không có khổ quả thì không
ai biết được mình đã sai lầm như thế nào.
3. Khổ ảo:
Khổ này chỉ do ảo tưởng tạo ra chứ vốn không có
thật. Đây mới chính là Khổ Đế mà đức Phật nói đến trong Tứ Diệu Đế,
nó còn khổ hơn cả hai loại khổ trên nên mới gọi là Khổ Đế. Khổ này có thể chấm
dứt, hay đoạn tận khi không còn ảo tưởng tham sân si. Nhầm lẫn Khổ Đế với khổ
tự nhiên và khổ quả là không đúng. Khổ do dục ái, hữu ái, phi hữu ái tạo ra mới
hình thành khổ khổ, hoại khổ, hành khổ trong Khổ Đế. Ba loại khổ trong Khổ Đế
này đều do ảo tưởng tạo ra nên gọi là khổ ảo.
Mặc dù do ảo tưởng tạo ra nhưng một khi đã hình
thành kết quả thì lại trở thành khổ quả thật. Thí dụ: do tưởng tượng mà sợ ma,
nhưng khi đã sợ hãi thì lại mất ăn mất ngủ. Thế nên từ khổ ảo của tâm sinh ra
khổ thực trên thân mà trở thành khổ thọ. Nếu ảo tưởng biến mất thì khổ ảo cũng
biến mất luôn, chỉ còn di chứng trên thân mà thôi, như nhồi máu cơ tim chẳng
hạn. Ví dụ một người thấy sợi dây tưởng con rắn thì sợ hãi lo âu phát sinh nên
thần kinh căng thẳng mà khổ, nhưng khi nhìn lại thấy đó chỉ là sợi dây thì toàn
bộ ảo ảnh cùng với ảnh hưởng của chúng chấm dứt.
Cho nên cái khổ này là khổ có thể chấm dứt được
bằng cách soi sáng thấy nó chỉ là do ảo tưởng sinh ra. Khổ Đế cần phải được hiểu đúng. Nhiều người hiểu
lầm Khổ Đế là khổ tự nhiên hoặc khổ quả nên cố tu để mong thoát ra 2 loại khổ
này, như vậy chẳng khác gì gỗ đá. Chỉ khi nào thấy khổ do ảo tưởng sinh ra thì
lúc đó chấm dứt ảo tưởng của bản ngã, và tất nhiên cũng không còn cái Khổ Đế đó
nữa. Nhưng lúc đó mới thấy cái khổ tự nhiên chính xác hơn để tránh. Thí dụ uống
một chút rượu đã thấy rõ tác hại của nó ngay nên không bị nghiện ngập và tránh
được bệnh tật. Hoặc khi có khổ quả thì biết nguyên nhân do mình tạo ra nên
không than trách ai khác. Cho nên, chỉ chấm dứt cái khổ do ảo tưởng tạo ra mà đức
Phật gọi là Khổ Đế thôi chứ không phải mong cầu thoát khỏi cái khổ tự nhiên và
khổ quả. Đó là chỗ nhầm lẫn lớn trong việc tu tập. Nếu nhầm lẫn
như vậy sự tu tập sẽ hướng đến hủy diệt sự thật chứ không phải hủy diệt bản ngã
tạo ra ảo tưởng.
Cũng cần phân biệt giữa nhân và quả: như cái khổ
thuộc tâm vô nhân dị thục, gọi là thọ ưu nhưng vẫn là khổ quả chứ
không phải tâm sân thuộc nhân tạo tác. Cái “thân" có các tri giác như
thấy, nghe, ngữi, nếm, xúc giác này chính là biểu hiện của tâm vô nhân dị thục
có các cảm thọ lạc, khổ, hỷ, ưu và xả nên khi tiếp xúc với 1 đối tượng nào đó,
do tâm vô nhân dị thục bất thiện mà khổ ưu tự sinh chứ không phải do nhân tạo
tác hiện tại. Thực ra, nếu không có tâm vô nhân dị thục thì cũng không có thân
này. Ngay cả báo thân của Phật và các bậc Thánh cũng từ tâm vô nhân dị thục mà
có, cho nên các Ngài vẫn có các cảm thọ khổ ưu. Nhân quả trong nghiệp báo cũng
là hệ luận của nhân quả tự nhiên nên khổ quả cũng vẫn có tính chất tự nhiên,
chỉ khác ở chỗ vô tình và hữu tình mà thôi.
