Cốt Lõi của đạo Phật - Thiền Sư Viên Minh

Ban biên tập "Cội Nguồn" xin được lược trích ghi chép lại pháp thoại của Thầy Viên Minh tại Paris, Pháp. Xin chia sẻ với bạn bè đồng đạo, nếu có điều gì sai sót mong bạn đọc thông cảm bỏ qua và chúng con cũng xin sám hối Thầy nếu chúng con không ghi được lời dạy của Thầy một cách hoàn toàn trung thực.

Cốt Lõi của đạo Phật

Cốt lõi của đạo Phật khác với tôn giáo khác ở chỗ hầu hết các tôn giáo khác đều đưa ra mục đích rồi rèn luyện hay tu luyện để trở thành, để đạt được lý tưởng nào đó. Còn đạo Phật không tu luyện để đạt được cái gì cả. Mục đích của đạo Phật là giác ngộ, thấy ra sự thật hiện tiền tức cái đang là, tất cả sự thật đều bình đẳng, thậm chí nếu đặt giải thoát ra trước cũng sai bởi giác ngộ là chính, giải thoát chỉ là hiệu ứng của giác ngộ. Đặt ra lý tưởng nào cũng sai kể cả lý tưởng niết bàn.
Thí dụ:
- Tâm sân thì thấy sân, tâm từ thì thấy tâm từ, tức là thấy sự thật. Thấy ra là quan trọng chứ không phải tâm sân hay tâm từ là quan trọng.
- Nghĩ rằng tâm từ là của ta hay do rèn luyện mới có tâm từ thì chưa giác ngộ
- Một người tâm sân thấy rõ sinh diệt của sân, sân xuất hiện thế nào, diễn biến ra sao, khi nổi sân thì mặt mày thế nào, người đó mới giác ngộ.
Đức Phật chỉ thấy ra niết bàn chứ Ngài không sở hữu niết bàn. Ngài không sở hữu bất cứ điều gì vì giáo lý của đạo Phật là vô ngã. Tất cả pháp đều vận hành đúng nguyên lý của nó, chứ nó không thuộc về bất kỳ ai. Kể cả những pháp đang hiện hữu ngay chính mình như mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý, tâm, tâm sở .... muốn được cái gì đó mà không thấy ra là vô minh. Nguyên lý giác ngộ, cốt lõi của đạo Phật là thấy ra tất cả pháp, thấy ra sự thật và không dính mắc, không mê mờ vào bất cứ pháp nào dù pháp đó là niết bàn, như vậy mới là giải thoát.
Trong đạo Phật có rất nhiều người tinh tấn đến nỗi lên núi tuyết hay ở trong động tuyết, họ thực hiện rất nhiều điều khó khăn khiến con người ngưỡng phục nhưng chưa chắc họ giác ngộ.

Như Lai

Như Lai có nghĩa là giác ngộ pháp tại đây, như thị. Pháp Như Lai khai thị:
- Người trí tuệ tự chứng khi thấy ngay thực tại, không qua thời gian.
- Sự vận hành của pháp có trật tự nhất định, thí dụ như trái mít non mỗi giây biến đổi thêm một chút cho tới khi chín.
- Tính chất của mỗi pháp đều mỗi khác trong mỗi thời gian, không gian đúng với quy trình thời (bây giờ), vị (tại đây, tại lúc đó), tính (tính chất) nhất định của nó gọi là trật tự vận hành.

Dịch Lý

Trong dịch lý, trật tự vận hành của pháp gọi là thời vị trung chính. "Thời bĩ tắc bĩ. Thời hanh tắc hanh". Pháp vận hành từ chí dương rồi một âm sinh, cứ như vậy đến bĩ, đến âm rồi đến thái (dương) tương tự như xuân hạ thu đông. Thời vị trung chính là một người khi mùa xuân hãy trọn vẹn với mùa xuân, mùa hạ hãy trọn vẹn với mùa hạ, mùa thu hãy trọn vẹn với mùa thu, mùa đông hãy trọn vẹn với mùa đông, thì người đó sẽ thấy ra tất cả các mùa. Để có mùa xuân thì mùa hạ, thu, đông đã đóng góp cho mùa xuân rất nhiều.
Nguyên lý của dịch lý là đơn giản nhất, đơn giản lại, đơn giản hoàn toàn. Đơn giản hoàn toàn là buông tất cả, chỉ trọn vẹn với cái đang là, mới thấu suốt được thái cực, thấu suốt được trạng thái của đất trời.
- Thí dụ trong vòng tròn, bên đây là bĩ, bên kia là thái. Nếu đang bị xấu (bĩ) mà trọn vẹn với cái xấu đó tức là đang tiếp xúc với thái cực, nhưng bĩ mà muốn trở thành thái thì không thể được. Dù không muốn trở thành thì vẫn nó trở thành theo sự vận hành của pháp chứ không phải theo ý chí của bản ngã.
- Càng chọn lựa (tức là trở thành) càng đánh mất mình trong vô minh ái dục, nên sinh khởi ra hành, thức. Muốn trở thành nên có ái, thủ, hữu rồi sanh ra sinh lão tử sầu bi khổ ưu não.
- Như đang đi mà trọn vẹn với đang đi, thì đó là niết bàn, là hoàn hão rồi, chứ không phải đi để đạt được niết bàn.