Khám phá trực tiếp
Bạn muốn hiểu rõ mình là thế nào, đúng theo bản chất trung trực của mình thì bạn phải cần có một trí óc linh hoạt nhanh nhẹn, sống động phi thường, bởi vì những gì đang là hiện thể thì thường xuyên biến dạng hóa thân từng giây phút, luôn luôn thay đổi, mà muốn dõi theo, quan sát sự thay đổi linh động ấy một cách nhanh nhẹn, nhất định tâm trí không bị ràng buộc theo một tín điều hay một tín ngưỡng nào, bất cứ khuôn mẫu hành động đặc thù nào.
Muốn hiểu thực chất, thực tính của mình, bạn phải ý thức, trí óc phải được tự do, trí óc phải nhanh nhẹn, thức thời linh động, chỉ có trí óc như vậy mới được tự do, không bị ràng buộc trong tất cả tín ngưỡng, trong tất cả hệ trình ý niệm, vì những tín ngưỡng và những lý tưởng chỉ cho bạn một sắc thái nào đó và làm phân tán bại hoại trực kiến chân chính.
Nếu bạn muốn biết bản chất trung trực của bạn, bạn không thể nào tưởng tượng hình dung hay đặt tín ngưỡng vào một sự thể nào đó mà không phải là bản thể của các bạn. Nếu bạn tham lam, đố kỵ, tàn nhẫn bạo động, phũ phàng mà lại chỉ muốn vươn tới lý tưởng bất bạo động, ly dục,… thì việc vươn tới lý tưởng ấy chẳng có một mảy may giá trị nào cả. Nhưng hiểu biết rằng mình là kẻ tham lam, đố kỵ, hoặc bạo động, muốn biết và hiểu như vậy phải có một sự trực nhận bén nhạy, phải thế không? Đòi hỏi bạn phải thành thực, chính trực, sáng suốt minh bạch trong tư tưởng, trái lại việc chạy đuổi theo một lý tưởng nào đó để trốn sự thực thì chỉ là một việc thoát ly thực tại, chạy trốn thực tại, việc ấy ngăn chận bạn và không để cho bạn khám phá trực tiếp để chuyển hóa bản chất bạn. Hiểu được cái đang là thì thực sự vô cùng khó khăn, bởi vì cái đang là thì không bao giờ đứng yên một chỗ, không bao giờ tĩnh chỉ, không bao giờ tĩnh chết, cứng đọng, cái đang là thì luôn luôn di chuyển, vận hành, chuyển động thường xuyên. Cái đang là là chính bạn, bản chất của bạn, hiện thể của bạn, đó là bản tính thực sự của bạn, chứ không phải lý tưởng, hình ảnh xa vời mà ban muốn trở thành; nó không phải là lý tưởng bởi vì tất cả lý tưởng đều huyễn hoặc, không có thực, nhưng những gì đang xảy ra hiện nay, đang hiện thực, những gì đang là thì chính là những gì bạn đang làm, đang nghĩ và đang cảm thấy từ giây phút này đến giây phút khác. Cái đang là là cái đang xảy ra, đang hiện thực, và muốn hiểu hiện thực thì bạn cần phải có một trí óc sáng suốt, ý thức, nhanh nhẹn, tỉnh thức thường xuyên.
Bạn tìm kiếm chân lý qua sự tự tri chứ không phải chỉ là những kẻ tuyên truyền hô đi lặp lại những khẩu hiệu. Khi lặp đi lặp lại một lời nói nào đó, bạn chỉ tự thôi miên mình bằng những tiếng hoặc bằng những cảm giác. Bạn bị vướng kẹt trong những ảo ảnh. Muốn thoát khỏi điều ấy bạn hãy triệt để thể nghiệm sự việc một cách trực tiếp, và muốn thể nghiệm một cách trực tiếp, bạn phải ý thức trực tiếp về mình trong tiến trình của sự lặp lại, của những thói quen hoặc của những tiếng của những cảm giác. Sự trực thức ấy đem đến cho bạn một sự tự do phi thường, để cho sự mới lạ, sự hiện nghiệm thường xuyên, ý thức trực tiếp về sự đần độn, ý thức trực tiếp về sự gian tham, về ác tâm, tham vọng, vân vân.
Chính sự kiện ý thức trực tiếp về hiện thể là chân lý rồi. Chính sự thật, chân lý mới giải phóng , chứ không phải nỗ lực của bạn trong việc muốn giải phóng. Nhìn thẳng vào hiện thể “cái đang là“ là chân lý, và tất cả mọi sự khác đều là chạy trốn thoát ly, chứ không phải chân lý, không tự hiểu bản thân thì nhất định rốt ráo rồi cũng đi đến hỗn loạn ảo tưởng. Vì thế, thực tại cái đang là không phải ở tận đằng xa hun hút. Thực tại ở đây, bây giờ, ngay lập tức. Sự vĩnh cửu hoặc sự thiên thu phi thời gian là ngay bây giờ và một kẻ bị vướng kẹt vào lưới thời gian không thể nào hiểu cái bây giờ ấy được.
Không chọn lựa
Bạn dựng lên một bức tường của kháng cự bằng cách tập trung vào một tư tưởng mà bạn đã chọn, và bạn cố gắng chặn đứng những tư tưởng khác. “Điều gì khiến bạn chọn lựa?” Bạn nói rằng điều này tốt lành, đúng thực, cao quý, và cái còn lại không phải? Rõ ràng, sự chọn lựa được đặt nền tảng trên vui thú, phần thưởng hay thành tựu; hay nó chỉ là một phản ứng của tình trạng bị quy định hay truyền thống. Thay vì tạo ra sự kháng cự, tại sao không tìm hiểu mỗi tư tưởng khi nó nảy sinh? Và không chỉ tập trung vào một ý tưởng, một vui thú? Bạn có nhiều cái mặt nạ, chọn lựa một và loại bỏ tất cả. Bạn đang trong đấu tranh, như thế bạn đã phung phí tất cả năng lượng của bạn, vì vậy bạn tạo ra kháng cự, xung đột và mâu thuẫn. Trái lại nếu bạn suy xét mỗi tư tưởng khi nó nảy sinh – nếu bạn tỉnh thức mà không có chi phối hay biện hộ, bạn sẽ thấy rằng, bằng cách chỉ nhìn vào tư tưởng đó, không tư tưởng nào khác quấy rầy. Chỉ khi nào bạn chỉ trích, so sánh, phỏng đoán, thì những tư tưởng khác mới len lỏi vào.
Giải thoát phải khởi đầu cùng nhận biết không - chọn - lựa.
Giản dị
Một tâm trí phức tạp thì không giản dị. Một đầu óc khôn khéo thì không giản dị. Một tâm thức mang một cứu cánh trước mặt để đeo đuổi hành động tìm kiếm một phần thưởng, sợ hãi một hình phạt, tâm thức ấy thì không giản dị. Một đầu óc trĩu nặng kiến thức không phải là một đầu óc giản dị, một tâm trí bị tàn phế què quặt vì những tín ngưỡng thì không phải là một tâm trí giản dị, phải không? Một tâm trí tự đồng hóa với một thực thể và cố gắng giữ lại trạng thái đồng hóa kia thì không phải là một tâm trí giản dị.
Khi tâm trí không vướng kẹt trong những suy tưởng , trong những kết luận, những tín ngưỡng, những sự vận hành của ý niệm... Chỉ có một tâm trí tự do như vậy mới có thể tìm thấy chân lý. Tâm thức như thế mới duy nhất có thể đón nhận sự vô lượng, vô biên, bất khả danh và đó mới là sự giản dị đơn sơ, sự giản dị chỉ hiện đến khi nào bản ngã vắng mất.
Tác giả: Krishnamurti
