Tâm con người ta đã bị lừa gạt biết bao nhiêu kiếp sống rồi. Những gì không thích hay ưa mến, chúng ta muốn tránh, hay chấp giữ, trong lúc lo sợ chúng ta chỉ nuông chiều theo cảm giác tự nhiên của mình. Và rồi chúng ta nói rằng chúng ta đang thực tập đấy. Đây không thể gọi là “thực tập”. Nếu thực tập thật sự quý vị sẽ liệng cả cuộc đời mình vào việc thực tập. Nếu thực sự chuyên tâm thực tập, tại sao quý vị còn quan tâm những chuyện vặt vãnh đời thường?... “Tôi chỉ có một chút ít, anh đang có nhiều hơn tôi.” “Anh tranh với tôi rồi tôi tranh với anh...” Tôi đã không còn những tư tưởng này nữa bởi vì tôi không quan tâm đến những chuyện ấy. Những gì người ta làm là chuyện của họ. Đến các tu viện khác, tôi không bận tâm với những việc như thế. Người khác thực tập siêng năng hay không siêng năng không liên quan với tôi, tôi chỉ chú tâm vào việc thực tập của tôi. Và vì vậy, tôi dám thực tập, thực tập làm phát sinh trí tuệ.
Nếu việc thực tập của quý vị thật sự đáp ứng trọn vẹn lòng khao khát thì đó là quý vị thật sự thực tập. Ngày hay đêm quý vị đều nỗ lực thực tập. Buổi tối, cảnh vật yên tĩnh, tôi ngồi thiền, rồi thiền hành, rồi ngồi thiền, luân phiên thay đổi như vậy hai hay ba lần mỗi đêm. Đi rồi ngồi, rồi đi, cứ thế. Tôi không biết chán, tôi chơi một mình tôi.
Thỉnh thoảng, trời mưa lâm râm, tôi nhớ lại thời tôi làm ruộng. Quần áo ướt mem hôm qua chưa khô, nhưng rồi khi thức dậy trước lúc mặt trời mọc tôi phải mặc lại đồ ướt ấy. Rồi tôi xuống dưới nhà dắt trâu ra khỏi chuồng. Tôi thấy con trâu trong chuồng đầy phân. Đuôi nó bị đau, chân nó bị nấm, tôi dắt nó ra và suy nghĩ, “Tại sao đời sống nhiều đau khổ vậy?” Và bây giờ, ở đây, tôi đang thiền hành...một chút mưa thế này có là gì đối với tôi? Nghĩ vậy, tôi mạnh mẽ lên ngay và tiếp tục thực tập.
Nếu việc thực tập đạt vào cảnh giới của định rồi, không gì có thể so sánh với trạng thái ấy. Không có khổ công nào bằng khổ công của người tu tập Pháp, không có hạnh phúc nào bằng hạnh phúc của người tu tập. Không có sự nhiệt huyết nào sánh bằng sự nhiệt huyết của người tu tập và không có sự giải đãi nào sánh với sự giải đãi của người tu tập. Những người thực tập Giáo pháp là nhất nhất. Đó là nguyên nhân tại sao tôi nói, nếu thực sự dụng công tu tập quý vị sẽ đạt đến cảnh giới ấy.
Nhưng hầu hết chúng ta chỉ “nói về” mà chưa hề thực tập hay đụng đến nó. Việc thực tập của chúng ta giống như mái nhà của một người có lỗ thủng một bên, nên người ấy ngủ phía bên kia. Khi ánh nắng mặt trời xuyên qua chỗ thủng, anh ta lăn qua xoay mặt về phía bên kia, lúc nào cũng nghĩ rằng, “Chừng nào ta sẽ có một ngôi nhà khang trang giống như mọi người đây?” Nếu mái nhà của anh ta bị thủng hết, anh ta sẽ đứng dậy và bỏ đi. Đó không phải là cách nhưng nhiều người xử sự giống như vậy.
Cái tâm này của chúng ta, những phiền não này... nếu quý vị chiều theo chúng, chúng sẽ gây trở ngại. Quý vị càng chiều theo chúng, việc thực tập của quý vị càng đi xuống. Trong khi thực tập, thật sự có lúc, quý vị cũng phải ngạc nhiên trước sự tinh tấn của mình nữa. Dù người khác thực tập hay không, không liên quan đến mình, quý vị chỉ chuyên nhất việc thực tập trước sau như một mà thôi. Bất cứ ai đến hay đi cũng mặc, chỉ lo mỗi sự thực tập của mình. Quý vị quán sát chính mình, đó mới gọi là “thực tập.” Khi quý vị thật sự thực tập, tâm không còn nghi ngờ mâu thuẫn gì nữa, chỉ còn Giáo pháp thôi.
Bất cứ ở đâu, quý vị cũng lạc lõng, bất cứ ở đâu, quý vị vẫn thấy thiếu thiếu chút gì đó, thế nên ở bất cứ nơi nào, quý vị đều phải nhận diện chính mình. Nếu quý vị chưa bộc phá được nó thì đừng từ bỏ nó. Vừa mới chấm dứt với cái này, quý vị lại bị mắc kẹt vào một cái khác. Vì thế kiên gan bền chí với nó cho đến khi nào quý vị mở tung nó ra, đừng dễ duôi. Đừng tự hài lòng cho đến khi nào việc đã thành tựu. Tập trung mọi tâm ý vào điểm ấy. Trong khi ngồi, nằm, đi, quán sát chánh niệm đang có mặt ở đó.
Như một nông phu chưa hoàn tất việc đồng áng. Hàng năm anh trồng lúa nhưng năm nay anh vẫn chưa thu hoạch nên tâm anh lẩn quẩn vào việc này, anh không thể nghỉ ngơi được. Công việc của anh vẫn chưa hoàn tất. Ngay cả lúc anh nói chuyện với bạn bè, anh cũng không thư giãn nỗi. Lúc nào anh cũng bị công việc chưa hoàn tất này hành hạ. Cũng giống như một bà mẹ để đứa con ở trên lầu, còn bà đang cho heo gà ăn ở bên dưới: tâm bà luôn nghĩ đứa con, lo rằng đứa bé bị té. Mặc dù bà đang làm việc khác nhưng đứa bé không hề lìa tư tưởng của bà.
Cũng giống như khi thực tập, chúng ta không bao giờ xao lãng việc thực tập cả. Ngay lúc chúng ta làm việc gì khác, ý thức chánh niệm thực tập không hề lìa tâm chúng ta, nó luôn luôn ở với chúng ta, ngày cũng như đêm. Nếu quý vị có ý nguyện tu tập, việc thực tập phải chuyên nhất như vậy.
Lúc khởi điểm, quý vị phải nương tựa nơi vị thầy để được hướng dẫn nhắc nhở. Khi vị thầy đã hướng dẫn, quý vị phải tuân theo hướng dẫn ấy. Nếu quý vị đã hiểu phương pháp thực tập rồi, thì việc nhờ vị thầy dạy dỗ không cần thiết nữa, quý vị phải tự mình thực tập. Bất cứ khi nào tâm giải đãi hay bất thiện khởi lên, quý vị phải tự mình khắc phục, chế ngự, tự dạy mình. Tự chính quý vị thực tập. Tâm là một chứng nhân cho quý vị. Tâm biết tự thân nó nếu quý vị vẫn còn bị lừa dù nhiều hay ít. Bất cứ chỗ nào quý vị mắc lỗi, cố gắng thực tập ngay điểm ấy, quý vị hãy chú tâm thực tập ngay đấy.
Việc thực tập phải luôn như thế. Lúc đó giống như mê say vậy. Quý vị có thể nói là mình bị say mê rồi cũng được. Khi thật sự dốc chí tu tập, quý vị thực tập say mê, rất “hào sảng, nhạy bén”. Nhận thức nếu bị lệch hướng, quý vị phải điều chỉnh lại ngay. Nếu không điều chỉnh kịp thời, quý vị sẽ phải đối mặt với nhiều khó khăn và rồi khổ sở như trước đây thôi.
Thế nên trong khi thực tập quý vị sẽ gặp rất nhiều khó khăn, nhưng nếu không biết cái khó khăn của riêng mình quý vị sẽ không hiểu được Sự thật về Khổ là gì. Hiểu biết khổ, đoạn trừ khổ đó là việc đầu tiên quý vị phải chạm trán. Nếu quý vị muốn bắn con chim nhưng không ra ngoài và tìm nó, làm thế nào quý vị bắn được chim? Khổ, khổ.... Đức Thế Tôn dạy cho chúng ta về khổ: Đó là khổ của sanh, nhưng quý vị sẽ không thấy khổ. Nếu quý vị không biết khổ là gì, quý vị không thể dứt trừ khổ được.
Người ta không muốn thấy biết khổ, họ không muốn chịu nỗi khổ dày vò. Nếu họ bị khổ ở đây, họ chạy đến chỗ kia. Quý vị thấy không? Họ mãi kéo lê nỗi khổ xung quanh họ, họ không bao giờ đoạn dứt được. Họ không suy xét hay quán chiếu nó. Khi cảm thấy khổ, họ chạy sang đằng đó. Nếu đằng đó cũng khổ, họ chạy ngược trở về. Họ cố trốn thoát khỏi khổ trên thân thể. Hễ còn vô minh, bất cứ đi đến đâu, quý vị cũng thấy khổ cả. Quý vị lên máy bay để mong rời khỏi nó, nó cũng theo lên máy bay với quý vị. Quý vị lặn xuống nước, nó sẽ lặn theo quý vị, đó bởi vì khổ đang ở trong chúng ta. Nhưng chúng ta không nhận ra điều đó. Nếu khổ đã có mặt trong chúng ta, vậy chúng ta đi đâu để có thể trốn thoát nó được chứ?
Người ta bị khổ ở chỗ này nên họ tìm đến nơi khác. Khi nơi họ vừa đến cũng khổ, họ bèn trở về. Họ cho rằng họ đi khỏi cái khổ, nhưng họ không đi khỏi được, khổ vẫn đang ở với họ. Họ cưu mang khổ đi vòng vòng mà không hề biết. Nếu không biết nguyên nhân của khổ chúng ta không thể biết cách đoạn dứt khổ, thế thì, không có cách nào chúng ta thoát khỏi cái khổ cả.
Quý vị cần phải quán sát điều này một cách sâu sắc cho đến khi quý vị không còn chút hoài nghi nào nữa. Quý vị phải dám dấn thân tâm thực tập. Đừng lẫn tránh, dù đang ở chung với đại chúng hay ở một mình. Nếu những người xunh quanh giải đãi, không quan hệ gì đến quý vị. Ai tinh tấn thực tập thiền hành, thiền toạ, chuyên sâu vào thực tập,... tôi đoan chắc họ sẽ gặt hái kết quả tốt. Nếu quý vị thật sự thực tập, kiên trì và kiên trì, dù ai đến hay đi hay gì gì đi nữa, chỉ trong một mùa hạ an cư cũng đủ. Thực tập như tôi đã khuyên nhắc quý vị ở đây. Lắng nghe lời thầy dạy, không lý luận, không bướng bỉnh. Những gì vị thầy nói, quý vị thực hành ngay. Quý vị không nên e dè nhút nhát trong việc tu tập, trí tuệ chắc chắn sẽ phát sinh từ sự tinh tấn thực hành đấy.
Thực tập cũng gọi là patipada. Thực tập thường xuyên, đều đều, trước sau như một. Đừng thực tập giống như Đại đức Peh. Một mùa hạ an cư, Sư quyết định thực tập không nói. Sư hoàn toàn không nói tiếng nào cả, nhưng Sư lại bắt đầu viết giấy... “Ngày mai làm ơn mang cho tôi ít gạo rang.” Sư muốn ăn gạo rang! Sư không nói nhưng Sư viết giấy liên tục, còn hơn là nói nữa. Mỗi phút Sư cho ra đời một tin nhắn, thật là khôi hài!
Tôi không biết lý do tại sao Sư quyết định không nói. Sư không biết gì về thực tập cả.
Thật ra, việc thực tập của chúng ta là bằng lòng với sự đủ dùng, sống tuỳ duyên theo tự nhiên. Không lo lắng cho dù quý vị cảm thấy lười biếng hay tinh tấn. Đừng gượng nói, “tôi tinh tấn đây,” hay “tôi thật lười biếng.” Phần đông mọi người chỉ thực tập khi cảm thấy siêng năng, hứng khởi, nếu họ thấy uể oải, họ không màng tới thực tập nữa. Chuyện này rất bình thường đối với họ. Nhưng chư Tăng không nên có suy nghĩ như thế. Khi cảm thấy siêng năng tinh tấn, quý vị thực tập là đúng rồi nhưng khi cảm thấy uể oải, mệt mỏi, quý vị vẫn phải thực tập. Đừng phiền muộn khó chịu việc gì khác, loại bỏ hết chúng, liệng chúng ra ngoài, quay về rèn luyện nơi mình. Thực tập một cách vững chãi, kiên định bất kể ngày hay đêm, năm nay hay năm tới, bất kể giờ khắc nào, đừng bận tâm siêng hay lười, đừng lo ngại nóng hay lạnh, hãy cứ thực tập. Đây gọi là sammāpatipada - Thực Tập Đúng Đắn.
Nhiều người thật sự liệng cuộc đời họ vào việc thực tập sáu hay bảy ngày, thế rồi, khi không đạt được kết quả như họ mong ước, họ từ bỏ thực tập và quay lại đời sống trước đây. Họ buông xuôi theo đời sống xô bồ xung quanh, nói năng huyên thuyên, làm đủ thứ chuyện. Rồi một ngày họ nhớ đến việc thực tập, họ quay lại liệng hết mọi thứ chuyên chú thực tập sáu hay bảy ngày, và rồi lại thối thất quay trở lại đời sống thường nhựt... Rất nhiều người có cách tu tập như thế. Việc đầu tiên họ liệng đời họ vào... , rồi khi họ thôi thực tập, họ không buồn thu cất đồ đạc, bỏ mặc chúng đấy, họ đi. Sau một thời gian, bụi đất phiền não bám đầy thân tâm, họ nhớ lại việc cần phải làm, họ thực tập thêm một chút, rồi lại bỏ ngang đi về.
Làm việc theo kiểu như vậy, quý vị sẽ không bao giờ có một ngôi vườn xinh xắn hay ruộng lúa tốt được. Sự thực tập của chúng ta cũng giống như thế. Nếu quý vị cho rằng patipada không quan trọng, quý vị sẽ không an trú trong việc thực tập . Sammāpatipada rấtquan trọng không nghi ngờ gì cả. Hãy thực tập liên tục. Đừng chiều theo tánh khí của quý vị. Tánh khí của quý vị thường thay đổi, lúc tốt lúc không, thế thì việc thực tập phải làm sao đây? ĐứcThế Tôn không bị ảnh hưởng bởi những phiền toái này. Ngài đã kinh qua tất cả chuyện tốt và chuyện không tốt, chuyện đúng chuyện không đúng. Đó là sự thực tập của Ngài. Chỉ quan tâm đến chuyện gì quý vị thích và không ngó ngàng đến những gì quý vị không thích, đó không phải là thực tập mà là tai hoạ. Đến chỗ nào, quý vị cũng sẽ không hài lòng, chỗ nào quý vị trú lại cũng cảm thấy đau khổ.
Thực tập như thế giống như các đạo sĩ Bà-la-môn làm lễ tế thần linh. Tại sao họ làm lễ cúng? Bởi vì họ muốn trao đổi gì đó. Một số vị trong chúng ta cũng giống như vậy. Tại sao chúng ta thực tập? Bởi vì chúng ta mong cầu được tái sinh về một cảnh giới khác tốt đẹp hon, chúng ta cầu mong đạt được gì đó. Nếu không đạt được điều mong ước, chúng ta không muốn thực tập nữa, cũng giống như các đạo sĩ Bà-la-môn làm lễ cúng tế thần linh. Họ thiết lễ xuất phát từ lòng ham muốn.
Đức Thế Tôn không bảo chúng ta làm như thế. Sự huân tu, trau dồi trong thực tập là từ bỏ bớt, là để mọi thứ tuỳ duyên, là dừng lại, là nhổ bật rễ phiền não. Quý vị không thực tập vì cầu mong được tái sinh vào thế giới nào hết.
Có một vị Tăng lúc đầu xuất gia theo truyền thống Mahanikai. Nhưng rồi thấy truyền thống này hành trì giới luật không mấy nghiêm khắc, nên vị ấy thọ giới Dhammayuttika.[43]Rồi vị ấy bắt đầu thực tập. Thỉnh thoảng, vị ấy nhịn đói mười lăm ngày, khi ăn trở lại vị ấy chỉ ăn rau củ. Vị ấy cho rằng ăn thịt là tạo nghiệp bất thiện, tốt hơn là nên ăn rau củ thôi.
Sau một thời gian... “Ồ, làm Tăng không gì hay ho cả, đó chỉ thêm phiền phức. Khó mà giữ hạnh một vị Tăng trường trai. Có lẽ ta sẽ xả y và làm một tập sự xuất gia thôi.” Rồi vị Tăng ấy xin xả y và làm tập sự để có thể cắt rau, đào khoai củ. Vị ấy làm thế được một thời gian đến cuối cùng vị ấy cũng không biết mình đang làm gì đây. Vị ấy từ bỏ tất cả, không làm Tăng, không làm tập sự, từ bỏ hết. Khoảng thời gian đó, tôi không biết vị ấy ra sao nữa. Có thể vị ấy chết, tôi cũng không rõ. Chính vì vị ấy không tìm thấy điều gì ứng hợp với tâm mình. Vị ấy không nhận ra rằng vị ấy đang ngụp lặn trong mớ phiền não. Phiền não đang đưa đường dẫn lối mà vị ấy không hề hay biết.
“ĐứcThế Tôn có bao giờ xả y và trở thành người tập sự không? Ngài đã thực tập như thế nào? Ngài đã làm gì?” Vị ấy không nghiền ngẫm những điều này. Đức Thế Tôn có ăn lá cỏ như bò không? Được thôi, nếu quý vị muốn ăn như vậy thì cứ ăn, nếu chỉ tu chừng ấy quý vị có thể thực tập chừng ấy nhưng đừng đi loanh quanh phê bình chỉ trích người khác. Tiêuchuẩn thực tập nào quý vị thấy phù hợp với mình thì hành trì theo. “Đừng moi móc, phân tích, cũng đừng mất lịch sự.”[44]Quý vị sẽ không còn gì cho mình và cuối cùng chỉ từ bỏ.
Một số người tu tập giống như vậy. Khi thiền hành họ thật sự thực tập khoảng 15 ngày. Họ không màng đến ăn uống chỉ đi, đi. Rồi khi xong thời gian tu ấy, họ lăn ra ngủ. Họ không màng quán chiếu, thận trọng trước khi bắt đầu thực tập. Sau rốt, không gì thích ứng với họ. Làm Tăng sĩ không thích hợp, làm tập sự cũng không thích hợp,... nên rồi, họ chấm dứt việc tu mà không chút hiểu biết gì.
Người như thế là người không biết thực tập, họ không biết nguyên nhân vì sao phải thực tập. Hãy nghiền ngẫm quý vị đang thực tập là vì cái gì? Họ dạy phương pháp thực tập này là tập liệng bỏ. Cái tâm muốn thương người này ghét người kia... những điều này xảy ra nhưng đừng cho nó là thật. Vậy thì chúng ta thực tập để làm gì? Hết sức đơn giản là để từ bỏ những thứ này. Ngay cả quý vị có được sự an lạc, quăng bỏ luôn sự an lạc ấy. Nếu giác tri phát sinh, bỏ ra ngoài giác tri ấy. Nếu tuệ tri có mặt, quý vị biết tuệ tri đang có mặt, nếu quý vị chấp giữ cái biết ấy cho là của mình, cho là mình đã thành tựu chút gì, rồi quý vị nghĩ mình đã hơn kẻ khác. Sau một thời gian, quý vị không thể sống ở tu viện nào, nơi nào trú ngụ, khó khăn cũng khởi lên với quý vị. Nếu thực tập sai cũng đồng nghĩa quý vị chưa thực tập gì cả.
Hãy thực tập theo khả năng của quý vị. Quý vị ngủ nhiều phải không? Vậy thì cố gắng làm ngược lại. Quý vị ăn nhiều lắm phải không? Vậy thì hãy cố gắng ăn ít lại. Tập trung vào việc thực tập nhiều hơn, xem nó như là nhu cầu sống của quý vị. Giữ giới hạnh, tu tập định và phát triển trí tuệ là bước thực tập căn bản. Liệng đời mình vào thực tập dhutanga. Phương pháp thực tập dhuganta[45] này là đào sâu, quán chiếu phiền não. Nếu thấy thực tập căn bản vẫn chưa đủ, vẫn chưa thật sự đánh bật gốc phiền não vậy thì quý vị phải kết hợp với phương pháp thực tập dhutanga này.
Phươngpháp dhutanga rất hữu ích. Nhiều người không thể dứt trừ phiền não với việc hành trì giới (sīla) và định (samādhi), họ phải thực tập thêm phương pháp dhutanga mới nhổ tận gốc rễ phiền não. Phương pháp dhutanga chặt đứt mọi thứ. Sống dưới gốc cây... Sống dưới gốc cây không đi ngược lại giới pháp. Nhưng nếu quý vị quyết định thực tập pháp dhutanga sống nơi bãi tha ma và rồi không thực tập, vậy là không được. Hãy thử thực tập nơi bãi tha ma. Sống nơi bãi tha ma như thế nào đây? Có giống như đang sống trong Tăng chúng vậy không?
DHU-TAN-GA: Thuật ngữ này dịch nghĩa là“pháp tu rất khó thực tập.” Đây là pháp môn thực tập của các bậc Thánh, các bậc thượng thừa. Bất cứ ai muốn trở thành bậc Thánh phải tu theo pháp môndhutanga để chặt đứt mọi phiền não. Thật rất khó quán sát chúng, khó thấy ai phát nguyện tu tập pháp môn này bởi vì chúng đi ngược lại tập khí chúng sinh.
Như đối với y, pháp môn này quy định giới hạn y của quý vị chỉ có ba cái thôi; giữ hạnh đi khất thực, chỉ ăn thức ăn trong bát, chỉ ăn thức ăn khi khất thực, nếu có người mang thức ăn cúng dường sau đó, quý vị không được nhận.
Ở tại các thành phố Thái Lan, giữ hạnh này rất dễ, thức ăn khá đầy đủ bởi vì họ cúng nhiều thức ăn trong bát của quý vị. Nhưng khi đi đến vùng đông bắc này, luật định cho pháp hành dhutanga có phần tinh tế hơn - ở đây quý vị đi khất thực chỉ có cơm trắng thôi. Đi khất thực trong những vùng này, Phật tử chỉ cúng dường cơm trắng vào bát khất thực. Ởtrung tâm Thái Lan, họ cúng dường cơm và còn thức ăn nữa, nhưng xung quanh những vùng này quý vị chỉ nhận được cơm trắng. Thực tập hạnhdhutanga ở đây, thật sự là khổ hạnh. Quý vị ăn chỉ cơm trắng, thức ăn gì cư sĩ mang đến sau, quý vị đều không được nhận. Một ngày ăn một bữa tại lúc ngồi, ăn trong một bát - khi quý vị ăn xong, đứng dậy, trong ngày đó quý vị không được ngồi ăn trở lại nữa.
Đây gọi là thực tập hạnh dhutanga. Bây giờ còn ai thực tập hạnh này nữa? Ngày nay, khó tìm thấy ai phát nguyện thực tập hạnh này bởi vì nó đòi hỏi khả năng tu tập và đó là cội nguồn mang lại lợi lạc rất nhiều cho người thực tập hạnh này.
Những gì người ta gọi là thực tập trong thời buổi này thật sự không phải là thực tập. Nếu quý vị thực tập đúng nghĩa, thật sự không phải dễ dàng đâu. Phần lớn con người ta không dám thực tập theo đúng nghĩa của nó, không dám đi ngược lại tập khí, thói quen của mình. Họ không muốn làm những điều ngược lại với cảm thọ của họ. Người ta không muốn kháng cự phiền não, họ không muốn đi sâu tìm hiểu chúng và cũng không muốn từ bỏ chúng.
Khi thực tập họ nói không chiều theo tập khí thói quen lâu nay. Ngẫm suy lại: Chúng ta đã bị lừa phỉnh từ vô lượng kiếp, tin tưởng rằng tâm chịu sự điều khiển của riêng mình, là của mình. Thật ra nó là một kẻ lừa đảo. Nó lôi chúng ta vào tham lam, lôi chúng ta vào sân giận, lôi chúng ta vào si mê, lôi chúng ta vào con đường trộm cướp, ái dục, hận thù. Những thứ này chẳng phải của ta. Hãy hỏi lại lòng mình ngay đi: Mi có muốn tốt không? Mọi người đều muốn tốt đẹp cả. Vậy làm những việc ấy là tốt chăng? Đấy! Con người ta làm những việc thấp hèn, xấu ác nhưng họ muốn là người tốt. Đó là lý do tại sao tôi nói những tập khí thói quen lâu nay là những kẻ lừa đảo, chúng là vậy đấy.
ĐứcThế Tôn không muốn chúng ta tuân phục theo cái tâm này, Ngài muốn chúng ta phải rèn luyện nó. Nếu dắt nó đi lối này, đừng cho nó thấy lối nào khác. Khi nó biến đến đằng kia, chúng ta dắt nó về lại đây. Hướng dẫn nó: cái tâm muốn thứ gì, đừng cho nó được cái đó. Như thể chúng ta là bạn tốt nhiều năm nay nhưng cuối cùng phát hiện ra chúng ta chẳng cùng lý tưởng. Chúng ta chia tay và đi theo con đường của riêng mình. Chúng ta không còn hiểu về nhau nữa, thật ra, chúng ta đấu tranh nên chúng ta tan vỡ, chia cách. Điều đó đúng thôi, đừng chiều theo tâm mình. Ai chiều theo tâm mình, chiều theo sự yêu thích và mọi thứ khác, người ấy không có thực tập gì cả.
Đây là nguyên nhân tại sao tôi nói những gì người ta cho là thưc tập đúng mức lại không phải là thực tập...mà đấy là tai hoạ. Nếu quý vị không chịu dừng lại và quán sát, không cố gắng thực tập, quý vị sẽ không hiểu biết được gì, sẽ không thể nào thành tựu Giáo pháp. Thẳng tiến thực tập, quý vị phải gánh hết trách nhiệm cho cuộc đời mình. Việc ấy không nặng nề, không khó khăn đâu, mặc dù việc thực tập này sẽ tạo ra một số trở ngại, nhất là trong một hai năm đầu, có rất nhiều thử thách. Những vị mới xuất gia và các Sa-di thật sự là đang trong giai đoạn nhiều khó khăn.
Tôi đã gặp rất nhiều khó khăn trong quá khứ, đặc biệt là với thức ăn. Quý vị nghĩ gì? Xuất gia vào năm hai mươi tuổi, khi đến giờ ăn, vừa ăn, vừa ngủ gục... có ngày tôi ngồi một mình và còn mơ thức ăn nữa. Tôi thích ăn chuối trong xi-rô đường, hay gỏi đu đủ, hễ mơ đến đó, nước miếng tôi bắt đầu tươm ra. Tôi phải rèn tập chuyện ăn đó nữa. Tất cả mọi chuyện không phải dễ. Chuyện thức ăn và việc ăn uống có thể làm con người ta có thói quen xấu. Hãy xem một thiếu niên, vừa ăn vừa ngủ, còn bị gói trong mấy lớp chiếc y to thụng và cảm thọ trong chú đang cuồn cuộn lên. Nó cũng giống như dòng nước từ đập chảy ào ạt ra, đôi khi cái đập còn bị vỡ nữa. Nếu còn tồn tại thì thật tốt rồi, nhưng nếu nó bị sập bể...
Việc tu thiền của tôi trong năm đầu không có kết quả gì hết, chỉ có nhớ thức ăn. Tôi rất bất an... Đôi lúc tôi ngồi đó và kỳ thực đang nghĩ đến ăn chuối. Tôi cảm giác mình đang bẻ trái chuối từng miếng nhỏ bỏ vào miệng. Đây cũng là một giai đoạn khó khăn trong tiến trình thực tập của tôi.
Thế nên quý vị đừng e ngại, băn khoăn gì cả. Chúng ta đã bị phỉnh lừa vô lượng kiếp rồi bây giờ hãy quay trở lại rèn tập nơi chính mình. Điều chỉnh mình thật không phải việc dễ, nhưng việc khó khăn mới là việc đáng làm. Tại sao chúng ta cứ làm những việc dễ thế? Ai cũng có thể làm việc dễ vậy những việc khó làm thì sao? Chúng ta hãy tập cho mình làm những việc khó khăn.
Hãy tập giống như Đức Thế Tôn vậy. Nếu Ngài lo nhớ về gia đình, thân quyến, tài sản và quá khứ vàng son nhung lụa, Ngài sẽ không bao giờ trở thành Đức Phật được. Đấy không phải những chuyện vặt, chẳng phải nhân thế mãi đi tìm cầu những thứ ấy hay sao. Xuất gia lúc còn tuổi trẻ và từ bỏ mọi thứ này cũng giống như chết rồi. Thiên hạ đến và thưa rằng, “Bạch Hoà thượng, việc này đối với ngài thật dễ. Ngài không có vợ con chi hết thì còn lo lắng gì, thật dễ dàng cho ngài quá rồi!” Tôi nói, “Đừng đến quá gần tôi khi quý vị nói tôi như thế, hoặc là quý vị nên lấy khăn trùm kín đầu lại!”...cứ làm như tôi không có trái tim và những phụ tùng khác giống mọi người!
Đốivới nhiều người, những thứ ấy không phải chuyện nhỏ. Đấy là những thứ cuộc đời này khổ vì chúng. Chúng ta là những hành giả nên tinh tấn chuyên tâm vào việc tu tập, dõng mãnh tu tập. Đừng tin vào ai khác, chỉ nghe theo giáo huấn của Đức Thế Tôn. Thiết lập sự an bình trong tâm mình. Đến một lúc quý vị sẽ thông hiểu, chứng nghiệm. Thực tập, quán chiếu, thiền định và rồi kết quả của việc thực tập sẽ có mặt. Nhân và quả luôn đối xứng nhau.
Đừngchiều theo thói quen tính khí của quý vị. Lúc đầu gặp chút khó khăn, ngay cả việc ngủ đúng giờ cũng khó nữa. Quý vị có thể quy định giờ ngủ cho mình nhưng không thể bảo nó ngủ. Quý vị phải tập. Bất cứ giờ nào quý vị nhất định dậy, liền sẵn sàng dậy ngay. Thỉnh thoảng, quý vị có thể làm tốt, nhưng thỉnh thoảng, ngay khi thức dậy quý vị nói thầm với chính mình “dậy!” nhưng nó sẽ không nhúc nhích. Quý vị hãy tự thúc giục “một, hai... nếu ta đếm tới ba, mi vẫn không dậy, ta sẽ rơi vào địa ngục đấy!” Quý vị phải nghiêm khắc tập như vậy. Khi nghe đếm đến ‘ba’, quý vị lập tức dậy ngay vì sợ sẽ rơi xuống địa ngục.
Quý vị phải tự luyện tập, không thể bỏ qua luyện tập được. Phải tự luyện tập từ mọi góc độ. Đừng chỉ dựa dẫm vào vị thầy, bạn bè hay đoàn nhóm, suốt đời quý vị sẽ không bao giờ trở thành người sáng suốt, giàu kinh nghiệm đâu. Không cần thiết nghe hướng dẫn nhiều, chỉ nghe dạy một hoặc hai lần rồi thực tập ngay.
Khi tâm được rèn tập tốt rồi, nó sẽ không tạo ra khó khăn, rắc rối nữa, ngay cả lúc ở một mình. Trong tâm của những vị lão thành tinh thông, không còn cái gọi là riêng hay chung. Tất cả các bậc Thánh tin vào tâm của họ. Chúng ta cũng như thế.
Nhiều người trở thành Tăng sĩ rồi chỉ muốn có một đời sống nhàn hạ. Đời sống nhàn hạ ấy từ đâu mà đến? Nó sẽ mang tới kết quả gì? Sự nhàn hạ được sắp trước cái khổ đấy. Mọi thứ đều giống như vậy: quý vị phải làm việc trước mới thu hoạch lúa gạo. Bất cứ chuyện gì, quý vị phải trải qua giai đoạn gian khổ trước đã. Nhiều người trở thành Tăng sĩ để hưởng thụ sự thư thái trong tâm hồn và nhàn hạ, họ nói họ chỉ muốn ngồi đó đây và nghỉ ngơi một chốc. Nếu quý vị không đọc nhiều sách, quý vị có thể đọc và viết không? Điều đó không thể nào.
Đấylà nguyên nhân nhiều bậc trí giả khi xuất gia rồi không còn lai vãng bất cứ nơi nào nữa. Tri thức của họ là loại khác, thuộc con đường khác. Họ không tự thân rèn luyện, không chịu quán sát chính tâm họ. Họ chỉ khuấy tâm họ động thêm bởi nghi ngờ, tìm tòi, làm thế sẽ không khiến cho yên tĩnh, tự chủ được. Trí tuệ của Đức Thế Tôn không phải loại tri thức thế tục tầm thường mà đó là trí tuệ siêu thế, một đạo lộ hoàn toàn khác.
Đấylà nguyên nhân tại sao ai xuất gia cũng phải gạt bỏ hết mọi trình độ, thân phận, địa vị trước đây. Ngay cả một ông vua đi xuất gia cũng phải quên đi thân thế cao quý của mình, ông ta không mang những thứ phụ tùng thế gian vào đời sống tu hành được, phải liệng bỏ những thứ nặng nề ấy đi. Ông ta không thể mang theo tài sản, thân thế, tri thức, quyền uy vào trong đời sống Tăng sĩ của mình. Việc tu tập là để bỏ bớt, là để mọi thứ tuỳ duyên, là dừng lại, là nhổ bật rễ phiền não. Quý vị phải thông hiểu điều này để chuyên tâm tu tập.
Nếu quý vị bị bệnh nhưng không chịu chữa bệnh, không chịu uống thuốc, quý vị có nghĩ là bệnh ấy sẽ lành ngay không? Chỗ nào quý vị sợ, chỗ đó phải đến. Chỗ nào có nghĩa trang, có bãi tha ma, nơi có đầy sự hãi hùng, khủng khiếp, hãy đến đấy. Đắp y vào, đi đến đó và quán chiếu, thiền định, Tất cả các hành là vô thường.... (Anicca vata saṅkhāra...).[46] Đứng cũng thiền, đi cũng thiền, quán sát rõ tâm, cảm thọ bên trong để thấy rõ nỗi sợ hãi của quý vị đang nằm chỗ nào, rồi quý vị sẽ rất rõ ràng. Nhận diện rõ chân lý của mọi sự vật hiện hữu. Ở đó và quán chiếu cho đến lúc màn đêm buông xuống, không gian càng lúc càng đen thẩm, cho đến khi quý vị có thể ở lại đó suốt đêm.
ĐứcThế Tôn dạy rằng, “Ai thấy Pháp tức thấy Như Lai. Ai thấy Như Lai tức thấy Niết-bàn.” Nếu chúng ta không làm theo tấm gương của Ngài, làm thế nào chúng ta sẽ thấy Pháp? Nếu chúng ta không thấy được Pháp, làm sao chúng ta thấy được Đức Phật? Nếu chúng ta không thấy được Đức Phật làm thế nào chúng ta thấy được phẩm hạnh của Ngài? Chỉ có cách chúng ta thực tập theo dấu chân của Đức Thế Tôn chúng ta sẽ biết những gì Đức Thế Tôn dạy là hoàn toàn chính xác, lời dạy của Ngài là chân lý tối thượng.
Trích trong “Thực Phẩm cho Tâm (Food for the Heart)” của Thiền sư Ajahn Chah.
Thường Huyễn chuyển ngữ
