Vẻ đẹp cái chết như một phần cuộc sống - Sống, chết, và Tồn tại

Chết phải là cái gì đó lạ thường, giống như sống. Đau khổ, phiền muộn, buồn bã, vui vẻ, những ý tưởng vô lý, sở hữu, ganh ghét, thương yêu, sự hành hạ dày vò của cô độc – tất cả việc đó là sống. Và muốn hiểu rõ chết, chúng ta phải hiểu rõ tổng thể của sống, không chỉ nhận một mảnh của nó rồi sống cùng mảnh đó, như hầu hết chúng ta đều làm. Ngay lúc hiểu rõ sống có hiểu rõ chết, bởi vì sống và chết không tách lìa. 
(London 12 tháng sáu 1962)





Sống &  chết

Sống, chết, và Tồn tại

Đó là một cây me già nua và hoành tráng, đầy quả, cùng những chiếc lá non mỏng manh. Mọc bên cạnh một con sông sâu, nó được thấm nước nhiều, và nó trao tặng đủ lượng bóng mát cho những thú vật và những con người. Luôn luôn có loại ồn ào lẫn nhốn nháo nào đó xảy ra dưới nó, nói chuyện lớn tiếng, hay một con bê đang gọi mẹ của nó. Cây me đó cân đối lạ kỳ, và tương phản bầu trời xanh hình thể của nó thật choáng ngợp. Nó có sức sống không tuổi tác. Chắc là nó phải chứng kiến nhiều sự việc vì trải qua vô số mùa hè nó đã nhìn ngắm con sông và những chuyện xảy ra dọc theo hai bờ của nó. Một con sông lý thú, rộng lớn và thiêng liêng, và những người hành hương đến từ mọi vùng đất của quốc gia để tắm trong những dòng nước thiêng liêng của nó. Có những con thuyền trên nó, chuyển động lặng lẽ, cùng những cánh buồm vuông, sậm. Khi trăng tròn và có màu đỏ hoe, tạo nên một con đường bằng bạc trên những dòng nước đang nhảy múa, sẽ có rạng rỡ nơi ngôi làng kề bên nó, và ngôi làng bên kia sông. Vào những ngày thiêng liêng dân làng men xuống bờ sông, vang lên những bài hát reo mừng du dương. Mang theo thức ăn của họ, cùng nhiều huyên thuyên và cười cợt, họ sẽ tắm trong dòng sông; sau đó họ sẽ đặt một vòng hoa tại gốc của một cái cây to và tro hỏa táng màu đỏ ửng quanh cái thân của nó, bởi vì nó cũng thiêng liêng, như tất cả những cái cây. Cuối cùng khi tiếng huyên thuyên và la hét ngừng hẳn, và mọi người đã quay về nhà, một hay hai ngọn đèn vẫn còn lập lòe, được để lại bởi người dân làng sùng đạo nào đó; những ngọn đèn này gồm có một cái bấc tự làm đặt trong một cái đĩa bằng đất nung đựng dầu, mà sang trọng quá mức đố ới người dân làng đó. Sau đó cái cây có uy quyền nhất; tất cả mọi vật đều thuộc về nó: quả đất, con sông, con người, và các vì sao. Chốc lát nữa nó sẽ thu rút lại, nghỉ ngơi thanh thản cho đến khi được đánh thức dậy bởi những tia sáng đầu tiên của mặt trời ban mai. Thường thường họ sẽ khiêng một xác chết đến bờ sông. Quyét sạch mặt đất gần nước, đầu tiên họ sẽ đặt những khúc củi nặng và to làm nền cho giàn hỏa táng rồi sau đ ó từ từ chất lên những khúc củi nhẹ hơn; trên đỉnh họ sẽ đặt thân thể, được phủ bằng một miếng vải trắng mới toanh. Rồi thì những người bà con thân thiết nhất sẽ đặt một bó đuốc cháy trên giàn thiêu, và những ngọn lửa lớn sẽ bập bùng trong màn đêm, thắp sáng dòng nước và những bộ mặt lặng lẽ của những người đưa đám lẫn bạn bè ngồi quanh đám lửa. Cái cây sẽ thâu nhận một chút ánh sáng và gởi tặng sự an bình của nó cho ngọn lửa đang nhảy múa. Phải mất nhiều tiếng đồng hồ cho xác chết cháy rụi, nhưng tất cả bọn họ sẽ ngồi quanh đó cho đến khi chẳng còn chút gì sót lại ngoại trừ những cục than hồng và những lưỡi lửa bé tí. Khoảng giữa sự yên lặng trang trọng này, bỗng nhiên một em bé sẽ bắt đầu khóc, và một ngày mới sẽ bắt đầu. Ông ấy là một người khá nổi tiếng. Ông ấy nằm chờ chết trong một ngôi nhà nhỏ đằng sau bức tường, và ngôi vườn nhỏ, hồi trước được chăm sóc, bây giờ đã bị bỏ quên. Ông ấy được vây quanh bởi người vợ và con cái của ông ấy, và bởi những người bà con thân thiết khác . Nó có lẽ đã vài tháng, hay thậm chí lâu hơn, trước khi ông ấy qua đời, nhưng tất cả bọn họ vây quanh ông ấy, và căn phòng ngập tràn nỗi âu sầu. Khi tôi bước vào, ông ấy yêu cầu tất cả ra ngoài, và họ miễn cưỡng rời đi, ngoại trừ một cậu bé đang nghịch vài món đồ chơi trên nền nhà. Khi họ đã ra ngoài, ông ấy vẫy tôi đến ngồi tại một cái ghế, và chúng tôi ngồi lặng yên một khoảng thời gian mà không nói một lời, trong khi sự ồn ào của ngôi nhà và đường phố vọng vào căn phòng. Ông ấy cất tiếng đầy khó khăn, “Ông biết không, tôi đã suy nghĩ nhiều năm về sống và thậm chí nhiều hơn nữa về chết, vì tôi đã trải qua một căn bệnh kéo dài. Chết dường như là một sự việc lạ kỳ. Tôi đã đọc vô số sách nói về vấn đề này, nhưng tất cả chúng đều quá hời hợt.” Tất cả những kết luận không hời hợt hay sao? “Tôi không chắc chắn lắm. Nếu người ta có thể đạt được những kết luận nào đó mà gây thỏa mãn nhiều, chúng sẽ có ý nghĩa nào đó. Có gì sai trái khi đạt được một kết luận đâu, miễn là chúng còn gây thỏa mãn?” Không có gì sai trái với nó, nhưng nó không dẫn đến một nhận thức dối gạt hay sao? Cái trí có khả năng tạo tác mọi hình thức của ảo tưởng, và bị trói buộc trong nó dường như không cần thiết và thiếu chín chắn. “Tôi đã sống một cuộc sống khá sung túc và đã tuân theo điều gì tôi nghĩ là bổn phận của tôi, nhưng dĩ nhiên tôi là con người. Dù sao chăng nữa cuộc sống đó lúc này đã hết rồi, và ở đây tôi là một con người vô dụng, nhưng may mắn thay cái trí của tôi vẫn chưa bị tác động. Tôi đã đọc nhiều lắm, nhưng tôi vẫn còn háo hức như từ đầu để muốn biết cái gì xảy đến sau khi chết. Liệu tôi tiếp tục, hay không còn gì sót lại khi thân thể chết đi?” Thưa ông, nếu người ta đ ược phép hỏi, tại sao ông q u á quan tâm muốn biết điều gì xảy đến sau khi chết? “Mọi người không muốn biết hay sao?” Có thể họ muốn, nhưng nếu chúng ta không biết sống là gì, liệu chúng ta có thể biết được chết là gì hay sao? Sống và chết có lẽ là cùng sự việc, và sự kiện rằng chúng ta đã tách lìa chúng có lẽ là nguồn gốc của sự đau khổ vô cùng. “Tôi nhận thức được điều gì ông đã nói về tất cả việc này trong những nói chuyện của ông, nhưng vẫn vậy tôi muốn biết. Ông làm ơn nói cho tôi biết cái gì xảy đến sau khi chết? Tôi sẽ không lặp lại nó cho bất kỳ ai đâu.” Tại sao ông phải cực nhọc muốn biết như thế? Tại sao ông không thả cho toàn đại dương củ a sống chết hiện diện, mà lại khuấy động nó “Tôi không muốn chết,” ông ấy trả lời, bàn tay ông ấy nắm chặt cổ tay tôi. “Tôi luôn luôn sợ hãi chết; và mặc dù tôi đã cố gắng tự an ủi mình bằng những lý lẽ và những niềm tin, chúng chỉ hành động như một bức màn mỏng manh che giấu sự đau khổ sâu kín của sợ hãi này. Mọi quyển sách tôi tìm hiểu về chết đã là một nỗ lực để tẩu thoát khỏi sợ hãi này, để tìm ra một phương cách thoát khỏi nó, và cũng bởi lý do tương tự đó nên lúc này tôi đang nài nỉ muốn biết.” Liệu bất kỳ tẩu thoát nào sẽ khiến cái trí được tự do khỏi sợ hãi? Chính động thái tẩu thoát không nuôi dưỡng sợ hãi hay sao? “Nhưng ông có thể bảo cho tôi biết, và điều gì ông nói sẽ là sự thật. Sự thật này sẽ giải thoát tôi …” Chúng tôi ngồi yên lặng một chút. Rồi ông ấy tiếp tục nói. “Sự yên lặng đó còn chữa trị tốt hơn mọi chất vấn nôn nóng của tôi. Tôi ước rằng tôi có thể vẫn ở trong nó và lặng lẽ chết đi, n hưng cái trí củ a tôi lại không đ ồng ý. Cái trí của tôi đã trở thành người săn đuổi cũng như điều bị săn đuổi. Tôi bị hành hạ. Tôi trải qua sự đau đớn thân thể ghê lắm, nhưng nó chẳng là gì khi so sánh với điều gì đang xảy ra trong cái trí của tôi. Liệu có một tiếp tục giống hệt như thế này sau khi chết? Cái ‘tôi’ này, mà đã thụ hưởng, đã đau khổ, đã biết – nó sẽ tiếp tục?” Cái “tôi” này là gì mà cái trí của bạn bấu víu và bạn muốn được tiếp tục? Làm ơn đừng trả lời, nhưng yên lặng lắng nghe, được chứ? Cái “tôi” tồn tại chỉ qua sự nhận dạng với tài sản, với một danh tính, với gia đình, với những thất bại và những thành công, với tất cả những sự việc bạn đã là và muốn là; bạn được cấu thành bởi tất cả việc đó, và nếu không có nó bạn không tồn tại. Chính bởi sự nhận dạng này với con người, tài sản, và những ý tưởng mà bạn muốn được tiếp tục, thậm chí chuyển qua cả chết; và nó là một sự việc sống hay sao? Hay nó chỉ là một tập hợp của những ham muốn, những theo đuổi, những thành tựu, và những thất vọng xung khắc n hau k èm theo d ư thừa đau k hổ v à một thoáng hân hoan “Nó có vẻ giống n hư điều gì ông đ ưa ra, n hưng n hư thế vẫn còn tốt hơn là không biết gì cả.” Thà rằng chọn cái đã được biết còn hơn cái không biết được, ý ông như vậy phải không? Nhưng cái đã được biết lại quá nhỏ nhen, quá tầm thường, quá tù túng. Cái đã được biết là đau khổ, và tuy nhiên bạn thèm khát sự tiếp tục của nó. “Hãy chiếu cố đến tôi, hãy từ bi, đừng quá kiên quyết như thế. Ước gì tôi biết được, tôi có thể chết an bình.” Thưa bạn, đừng quá gắng sức muốn biết. Khi mọi nỗ lực muốn biết ngừng lại, vậy thì có cái gì đó mà cái trí không sắp xếp vào chung. Cái không biết được có ý nghĩa lớn lao hơn cái đã được biết; cái đã được biết chỉ là một chiếc thuyền trên đại dương của cái không biết được. Hãy để cho mọi sự việc diễn tiến và hiện diện. Người vợ của ông ấy đi vào chỉ để đ ưa cho ông ấy một thức uống gì đó, và đứa trẻ đứng dậy vụt ra khỏi phòng mà chẳng thèm nhìn lại chúng tôi. Ông ấy bảo người vợ đóng cửa lại khi bà ấy đi ra và không cho phép cậu bé vào lại. “Tôi không lo âu cho gia đình của tôi; tương lai của họ đã được chăm sóc. Tôi chỉ quan tâm đến tương lai riêng của tôi. Tận đáy lòng của tôi tôi biết rằng điều gì ông nói là sự thật, nhưng cái trí của tôi lại giống như con ngựa phi nước đại mà không có người cỡi. Ông sẽ giúp đỡ tôi, hay tôi không còn giúp đỡ được gì cả?” Sự thật là một sự việc lạ thường; bạn càng theo đuổi nó nhiều bao nhiêu, nó càng lẩn tránh bạn nhiều bấy nhiêu. Bạn không thể đoạt được nó bằng bất kỳ phương tiện gì, dù tinh tế và lanh lợi bao nhiêu; bạn không thể giam giữ nó trong mạng lưới của tư tưởng của bạn. Làm ơn hãy nhận ra điều này và buông bỏ mọi thứ đi. Trên chuyến hành trình của sống và chết, bạn phải bước đi một mình; trên chuyến hành trình này không thể có sự thâu nhận an ủi trong hiểu biết, trong trải nghiệm, trong những kỷ niệm. Cái trí phải được rửa sạch tất cả những sự việc nó đã thâu lượm trong sự thôi thúc có an toàn của nó; những thần thánh và những đạo đức của nó phải được trao trả lại cái xã hội đã nuôi dưỡng chúng. Phải có cô đơn tổng thể và hồn nhiên. “Tôi gần chết rồi, hơi thở của tôi ngắn lại, và ông đang yêu cầu một việc quá khó khăn: rằng tôi chết đi mà không biết chết là gì. Nhưng tôi đã được giải thích rõ ràng. Hãy để sống của tôi trôi chảy, và nguyện cầu một ân lành cho nó.”


Trích: BÀN VỀ SỐNG VÀ CHẾT 

On living and Dying 
Lời dịch: Ông Không 
[www.jkrishnamurtiongkhong.com]