Lý tưởng, ý tưởng, và “cái gì là”. Cần hiểu rõ sự chịu đựng đau khổ: phiền muộn, cô độc, sợ hãi, ganh tị. Cái trung tâm vị kỷ. Không gian và thời gian của cái trung tâm. Liệu có thể không có một trung tâm của cái tôi và vẫn sống trong thế giới này hay không? “Chúng ta sống trong nhà tù của suy nghĩ riêng của chúng ta.” Thấy cấu trúc của cái trung tâm. Nhìn không có cái trung tâm.
KRISHNAMURTI: Sáng nay chúng ta sẽ cùng nhau xem xét điều gì đây?
Người hỏi: Ký ức tâm lý là gì, và làm thế nào nó được khắc sâu vào bộ não?
Người hỏi: Ông sẽ tìm hiểu vấn đề của vui thú và tư tưởng được chứ?
Người hỏi: Ý tưởng về cuộc sống, và về thế giới này là gì?
KRISHNAMURTI: Các bạn muốn bàn luận vấn đề đó à? “Ý tưởng về cuộc sống và về thế giới này là gì?” Và cũng vậy, người suy nghĩ là gì, và tư tưởng . . . Bạn nói gì đây, thưa các bạn, tôi rất vui lòng về bất kỳ điều gì chúng ta bàn luận.
Người hỏi: Chúng ta có thể tiếp tục nói về tư tưởng? Buổi nói chuyện vừa qua đã kết thúc bằng vấn đề của thời gian và không gian.
Người hỏi: Chúng ta có thể nói thêm một chút, giải thích thêm một chút, về thời gian, không gian và cái trung tâm, mà chúng ta đang nói ngày hôm trước?
Người hỏi: Tại sao chúng ta lại muốn bàn luận điều gì đó từ “ngày hôm trước”? Điều đó đã qua rồi kia mà.
KRISHNAMURTI: Có lẽ nếu chúng ta bàn luận vấn đề của một ý tưởng về cuộc sống, và đang sống này, chúng ta sẽ bất chợt bắt gặp được vấn đề của thời gian, không gian và cái trung tâm. Tôi nghĩ tất cả những vấn đề khác đều sẽ được bao gồm trong đó. Ý tưởng về cuộc sống là gì? Chúng ta có ý gì qua từ ngữ ý tưởng, cái từ ngữ? Ấp ủ, tưởng tượng, tạo tác. Một thế giới thuộc ý tưởng là một thế giới của những ý tưởng, những công thức, một thế giới của những lý thuyết, một thế giới của sự hình thành thuộc học thuyết tưởng tượng. Đó là điều gì chúng ta muốn nói đến, phải không, khi chúng ta nói về những ý tưởng? Một thế giới thuộc ý tưởng, một thế giới thuộc học thuyết. Trước hết, vị trí của nó trong những liên hệ của chúng ta với những người khác, trong bối cảnh đang sống, là gì? Sự liên hệ giữa thế giới thuộc ý tưởng là gì, mà trong chừng mực nào đó chúng ta đã diễn tả hay giải thích bằng từ ngữ, sự liên hệ giữa thế giới ý tưởng đó, và đang sống hàng ngày thực tế là gì? Có bất kỳ liên hệ gì hay không? Tôi bị đau răng; đó là một sự kiện rõ ràng. Và ý tưởng về không bị đau răng là một không thực tế. Sự kiện là, tôi bị đau răng. Cái còn lại là một tưởng tượng, một ý tưởng. Bây giờ sự kiện, “cái gì là”, đang sống hàng ngày thực tế, có liên hệ gì với công thức, ý tưởng? Nó có bất kỳ sự liên hệ gì không? Bạn tin tưởng, ít ra một số trong các bạn, những người Ấn độ giáo tin tưởng rằng có Đại ngã. (Chúng ta đang bàn về một đề tài nhạy cảm.) Rằng có cái gì đó thường hằng. Đó là một ý tưởng, một học thuyết, một giả thuyết, phải vậy không? Không à? Shankara hay Vedanta hay con chim nào đó đã nói rằng có Đại ngã này, hay nó là gì chăng nữa, một thực thể tinh thần. Đó chỉ là một ý tưởng, phải không?
Người hỏi: Còn nhiều hơn điều đó.
KRISHNAMURTI: Nhiều hơn nữa sao?
Người hỏi: (Không nghe rõ)
KRISHNAMURTI: Người ta nói rằng có cái gì đó vĩnh cửu…
Người hỏi: (Không nghe rõ)
KRISHNAMURTI: (Tôi không giả sử, thưa bạn.) Có lý thuyết này, thưa bạn, ý tưởng rằng có một trạng thái thường hằng, một sự thật bên trong mỗi người, Thượng đế, hay bất kỳ từ ngữ nào bạn thích gọi nó. Tất cả những người Thiên chúa giáo, những người Hồi giáo đều nói như vậy, và những người khác dùng những từ ngữ khác. Ở đây bạn sử dụng một loạt những từ ngữ. Bây giờ, đó không là một ý tưởng mà không có thực tế gì cả hay sao?
Người hỏi: Bây giờ nó là một ý tưởng, nhưng trong dòng thời gian chúng ta hy vọng khám phá sự việc đó cho chính chúng ta.
KRISHNAMURTI: Khi bạn giả sử rằng có một sự việc nào đó, một cái gì đó, vậy thì chắc chắn bạn sẽ không khám phá ra nó! Theo tâm lý, qui trình này rất đơn giản. Nhưng tại sao lại giả sử bất kỳ điều gì?
Người hỏi: Tôi thương yêu một người phụ nữ đẹp nhất trên thế giới, nhưng tôi không bao giờ thấy cô ấy. Mặc dù tôi đã không thấy cô ấy nhưng nó là một sự kiện rằng cô ấy đẹp.
KRISHNAMURTI: Ồ, hãy ngừng nói điều đó đi, thưa bạn. Nó hơi hơi không giống thế đâu. Điều này sẽ dẫn đến trạng thái điên khùng mà thôi. Chúng ta có những học thuyết, những ý tưởng – lý tưởng của con người hoàn hảo, lý tưởng của điều gì nên làm, một con người tự do nên hành động, suy nghĩ, cảm thấy, sống như thế nào và vân vân. Nhưng đây là tất cả những ý tưởng, phải vậy không?
Người hỏi: Chắc chắn rằng điều gì ông gọi “cái gì là” cũng là một ý tưởng!
KRISHNAMURTI: Vậy à? Khi bạn bị đau răng thực sự, đó là một ý tưởng à: khi bạn bị đau khổ thực sự bởi vì bạn không có việc làm, không có lương thực, đó là một ý tưởng hay sao? Khi một người nào đó mà bạn thương yêu bị chết và bạn đau khổ vô cùng, đó là một ý tưởng à?
Người hỏi: (Không nghe rõ)
KRISHNAMURTI: Cái gì! Một cơn đau răng không là thực tế sao? Tất cả các bạn đang sống ở đâu vậy? Khi chết đến vì tuổi già hay trong một tai nạn bạn gãy một chân, hoặc là việc gì chăng nữa – nó thuộc lý thuyết, khó hiểu sao? Nó là một ý tưởng à? Thưa bạn, bây giờ chúng ta đang bàn về những ý tưởng. Một ý tưởng về cuộc sống. Tại sao bạn muốn những ý tưởng?
Người hỏi: Để làm cho cuộc sống có một chất lượng.
KRISHNAMURTI: Tại sao tôi phải làm cho cuộc sống có một chất lượng? Tôi sống, tôi chịu đựng đau khổ.
Người hỏi: (Không nghe rõ)
KRISHNAMURTI: Đó chỉ là như thế. “Làm thế nào bạn chặn đứng việc này, hình thành một ý tưởng về sống?” Tại sao bạn muốn hình thành một ý tưởng về sống; những sự việc nên giống như cái gì? Thực tế về sống là gì, bạn hỏi. Thực tế của sống là đó kìa, nó là đau khổ. Có đau khổ, có vui thú, có thất vọng, có phiền muộn.
Người hỏi: Chúng chỉ có vẻ thực tế.
KRISHNAMURTI: Bạn có ý gì, “chỉ có vẻ thực tế”? Ồ, bạn có ý rằng nó là một ảo tưởng! Bạn có ý rằng không có gì như vui thú, đau khổ, chiến tranh? Rằng đây là một thế giới đáng yêu? (Tiếng cười). Khi họ tước mất việc làm của bạn bạn nói rằng không có sự việc như thế, phải không! Khi bạn không có lương thực, bạn nói rằng đó là một ảo tưởng, phải không? Không à? Vậy thì bạn đang nói về điều gì? Bạn nói rằng nó không là thực tế à? Bạn có ý gì?
Bạn nói rằng một ý tưởng là một phương tiện dẫn đến một kết thúc? Đây thực sự là một thế giới lạ lùng quá. Tất cả chúng ta đang nói về điều gì đây! Chúng ta đã phân tích rất cẩn thận từ ngữ “ý tưởng” đó, nó có nghĩa gì? Đúng chứ? Quý ông kia nói rằng nhiều người cần ý tưởng. Ồ hãy giữ lấy điều đó, thưa bạn, hãy giữ lấy điều đó.
Người hỏi: Tôi đã không nói điều đó. Tôi đã nói rằng nhiều người cần hiểu rõ từ ngữ “ý tưởng”.
KRISHNAMURTI: Chúng ta đã vừa giải thích nó. Vì vậy chúng ta hãy tiếp tục với nó. Chúng ta đã hỏi ý tưởng có liên hệ gì với đang sống hàng ngày. Đang sống hàng ngày là sự quằn quại hàng ngày của đi đến văn phòng, sự quằn quại hàng ngày của bị hành hạ bởi cô độc, đau khổ và vân vân. Cái đó, mà là cái thực tế, mà là cái gì là, mà là điều gì đang xảy ra hàng ngày trong sống của chúng ta, có liên hệ gì, cái đó liên quan gì với ý tưởng?
Người hỏi: Tôi có thể nói một điều gì đó được không?
KRISHNAMURTI: Rất hài lòng, thưa bạn. Bạn có quyền tham gia.
Người hỏi: (Một câu nói dài. Không nghe rõ.)
KRISHNAMURTI: À! Ông ấy nói rằng nếu chúng ta thực sự hiểu rõ ý tưởng, sống sẽ khác đi, và ông ấy trích dẫn vài quý ông khác, tôi không biết họ. Tại sao tôi phải hiểu rõ những ý tưởng? Khi tôi đầy đau khổ, khi tôi không có lương thực, khi đứa con trai tôi chết, khi tôi bị điếc, câm, dốt nát – ý tưởng có liên quan gì với tất cả cái đó? Ý tưởng là từ ngữ, khái niệm, lý thuyết. Nó có một ảnh hưởng quan trọng gì cho sự cô độc dằn vặt của tôi hay không?
Người hỏi: (Không nghe rõ)
KRISHNAMURTI: Cái gì thưa bạn, cái gì thưa bạn! Tôi nghĩ chúng ta phải tiếp tục với nó, nếu không chúng ta sẽ chẳng đi đến đâu cả. Chúng ta không sẵn lòng đối diện với những sự kiện và chúng ta lượn quanh cùng những từ ngữ. Thực tế không là một ý tưởng; thực tế là sống hàng ngày của tôi đúng chứ? Thực tế rằng tôi đang bị hành hạ, và đau khổ không là một lý thuyết, không là một khái niệm, nó là một tiến hành thực tế trong sống. Vì vậy tôi tự bảo chính mình – tại sao tôi có những ý tưởng về đau khổ? Nó là một lãng phí khi có những ý tưởng về đau khổ. Vậy là tôi không muốn những ý tưởng, tôi muốn hiểu rõ sự đau khổ. Đúng chứ?
Vậy thì vấn đề là – đau khổ là gì? Có đau khổ thuộc thân thể, như đau răng, đau dạ dày, đau đầu, và bệnh tật, và cũng có đau khổ ở một mức độ khác hẳn, ở mức độ thuộc tâm lý. Bây giờ, làm thế nào tôi có thể được tự do khỏi việc đó. Tự do khỏi sự đau khổ bên trong. Tôi có thể đến bác sĩ để điều trị đau đớn thuộc thân thể. Nhưng có đau khổ thuộc tâm lý trong ý nghĩa mà tôi phải chịu đựng. Tôi chịu đựng cái gì? Người ta có đau khổ về cái gì, thưa bạn?
Người hỏi: Cô độc và sợ hãi.
KRISHNAMURTI: Đúng rồi! Cô độc và sợ hãi. Và tôi muốn được tự do khỏi nó, bởi vì cô độc và sợ hãi này luôn luôn là một gánh nặng, chúng làm tối tăm suy nghĩ của tôi, tầm nhìn của tôi, cách tiếp cận của tôi, cách hành động của tôi. Vì vậy, vấn đề của tôi là làm thế nào đượctự do khỏi sợ hãi, không phải từ bất kỳ lý thuyết nào; các bạn đã quá phấn khích và say mê khi viện dẫn những lý thuyết. Tôi không chấp nhận bất kỳ lý thuyết nào về bất kỳ điều gì cả. Vì vậy làm thế nào tôi loại bỏ được sợ hãi. Một ý tưởng sẽ giúp tôi loại bỏ được sợ hãi hay sao? Đó là điều gì bạn đang nói lúc nãy, thưa bạn; nhưng liệu có một ý tưởng về sợ hãi sẽ giúp tôi loại bỏ được sợ hãi đó hay không? Bạn nói “Có”, bạn nói rằng “nó là một suy nghĩ khoa học”, “nó là một nền tảng cho thực tế”, nó là một “kết luận hợp lý”. Hãy dùng một ví dụ đơn giản, thưa bạn, và tự tìm ra câu trả lời cho chính bạn. Đừng đưa vào những dữ kiện sinh học, lý luận và khoa học. Có sợ hãi; liệu một ý tưởng của không-sợ hãi sẽ giúp bạn loại bỏ được sự sợ hãi hay không? Thưa bạn, đừng lý thuyết về nó. Bạn có một sợ hãi, phải không? Không à? Đừng chỉ loanh quanh bằng những từ ngữ. Bạn có sợ hãi, phải không? Liệu một ý tưởng sẽ giúp bạn loại bỏ được sợ hãi đó hay sao? Hãy suy nghĩ ra đi, thưa bạn; hãy thâm nhập nó. Đừng quay lại lý thuyết nào đó, thưa bạn. Làm ơn bám chặt một vấn đề. Có sợ hãi. Bạn sợ hãi người vợ của bạn; bạn sợ hãi chết, sợ hãi bạn có lẽ mất việc làm của bạn. Liệu bất kỳ lý thuyết, ý tưởng nào, sẽ giúp bạn loại bỏ được những sợ hãi đó hay sao? Bạn có thể tẩu thoát khỏi chúng. Nếu bạn sợ hãi chết bạn có thể tẩu thoát khỏi sợ hãi đó bằng cách tin tưởng vào luân hồi, nhưng sợ hãi vẫn còn đó. Bạn không muốn chết, mặc dù bạn có lẽ tin tưởng vào tất cả những loại vớ vẩn kia, sự thật là sợ hãi vẫn còn đó. Những ý tưởng không giúp bạn loại bỏ được sợ hãi.
Người hỏi: Chúng có lẽ dần dần giúp chúng tôi được tự do.
KRISHNAMURTI: Dần dần à? Bạn sẽ bị chết trước thời gian đó. Thưa các bạn, đừng lý thuyết, vì ơn Chúa. Những bộ não vô dụng thích lý thuyết này!
Người hỏi: Không phải đang tẩu thoát cũng là cố gắng và loại bỏ được sợ hãi hay sao?
KRISHNAMURTI: Ồ, chúng ta thật trẻ con! Bạn có thể tẩu thoát khỏi người vợ của bạn, nhưng người vợ của bạn vẫn còn ở nhà.
Người hỏi: Bạn có thể thay đổi cách sống của bạn.
KRISHNAMURTI: Thưa các bạn, chúng ta hãy đơn giản điều này đi, bạn biết sợ hãi là gì, phải không? Bạn biết bạo lực là gì, đúng chứ?Liệu một lý thuyết của không-bạo lực sẽ giúp bạn loại bỏ được bạo lực hay sao? Hãy dùng một sự kiện đơn giản đó. Bạn bạo lực; đó là một thực tế. Trong sống hàng ngày của bạn bạn bạo lực, và liệu bạo lực đó sẽ được hiểu rõ qua một ý tưởng, ý tưởng của không-bạo lực hay sao? (Khoảng ngừng lâu)
Người hỏi: (Câu nói dài nghe không rõ.)
KRISHNAMURTI: Bạn đang nói gì vậy, thưa bạn! Chúng ta đang nói tiếng Anh! Bạn có hiểu tiếng Anh không, thưa bạn? Chúng ta đang nói về bạo lực. Bạn có khi nào bạo lực chưa, thưa bạn?
Người hỏi: Thỉnh thoảng.
KRISHNAMURTI: Tốt. Bây giờ bạn đã loại bỏ bạo lực bởi một ý tưởng à?
Người hỏi: Thấy rằng người ta bạo lực người ta tự bảo mình phải bình tĩnh.
KRISHNAMURTI: Tôi tự hỏi liệu chúng ta có đang nói cùng ngôn ngữ hay không? Tôi đầu hàng vấn đề đó! Bạn tiếp tục đi, thưa bạn.
Người hỏi: (Tiếp tục câu nói không nghe rõ.)
KRISHNAMURTI: Được rồi, thưa bạn. Bạn thắng rồi.
Người hỏi: (Câu nói không nghe rõ nữa.)
KRISHNAMURTI: Cám ơn Chúa, thưa bạn, bạn không cai trị thế giới. Bạn đang làm mất thời gian. Bạn đang lãng phí thời gian. Bạn đang sống trong một thế giới không thực tế.
Người hỏi: (Tiếp tục cãi cọ. Không nghe rõ.)
KRISHNAMURTI: Đó là điều gì chúng ta đang nói, thưa bạn. Hãy đối diện chính sự kiện đó. Và bạn chỉ có thể đối diện sự kiện nếu bạn không có những lý thuyết về sự kiện. Đúng chứ? Và rõ ràng các bạn, các quý ông của thế hệ già hơn không muốn đối diện sự kiện. Các bạn thích sống trong một thế giới của những ý tưởng. Làm ơn hãy sống ở đó, thưa các bạn. Bây giờ chúng ta hãy tiếp tục. Câu hỏi là, liệu cái trí có thể được tự do khỏi sợ hãi hay không? Bây giờ sợ hãi là gì? Chúng ta cảm thấy sợ hãi. (Chúng ta đang quay trở lại câu hỏi của bạn, thưabạn.) (Không phải câu hỏi của bạn, thưa bạn. Bạn muốn sống trong một thế giới của những lý thuyết; hãy sống ở đó. Tôi đang trả lời quý ông kia.) Bạn hỏi rằng ai là thực thể hay cái con người mà nói rằng “Tôi sợ hãi”? Bạn đã ghen tuông, phải không, ganh tị? Và ai là cái con người mà nói rằng “Tôi ganh tị”?
Người hỏi: Cái tôi. Có một ý thức của cái tôi.
KRISHNAMURTI: Bây giờ ai là cái tôi? Thưa bạn, làm ơn hãy phân tích nó. Bạn biết phân tích là gì không? Tìm hiểu nó, từng bước một. Cái tôi là ai? Hãy suy nghĩ ra nó thưa bạn, và đừng trích dẫn Shankara, Buddha, hay X Y Z! Khi bạn nói rằng “Tôi bị sợ hãi”, ai là cái “Tôi”?
Người hỏi: (Nhiều gợi ý không nghe rõ.)
KRISHNAMURTI: Đừng trích dẫn. Làm ơn hãy suy nghĩ ra nó, thưa các bạn.
Người hỏi: Có phải là tư tưởng tự hình thành về chính nó như một vĩnh cửu ở khoảnh khắc có ganh tị?
KRISHNAMURTI: Bây giờ khoảnh khắc đó là gì khi tư tưởng đó tự coi chính nó như vĩnh cửu? Tôi ganh tị. Tôi ý thức được rằng tôi ganh tị. Bây giờ ai là thực thể đó, tư tưởng đó mà nói “Tôi ganh tị”?
Người hỏi: (Không nghe rõ)
KRISHNAMURTI: Ồ làm ơn, thưa bạn! Bạn không phân tích nó; bạn chỉ đưa ra một câu phát biểu! Làm ơn hãy tìm hiểu nó, thưa bạn. Bạn nói rằng tại khoảnh khắc đó, khi tư tưởng đó đưa ra câu phát biểu “Tôi ganh tị”, tư tưởng đó, trong thời điểm đó, tự suy nghĩ rằng chính nó là vĩnh cửu. Đúng chứ? Bây giờ, tại sao tư tưởng đó suy nghĩ rằng chính nó là vĩnh cửu? Không phải rằng tư tưởng đã công nhận một cảm thấy tương tự mà nó đã có trước kia hay sao? Hãy tìm hiểu chầm chậm, từng bước một. Tôi ganh tị. Bạn biết ganh tị là gì – tôi trở nên ý thức được rằng tôi ganh tị, bây giờ tôi đang hỏi – “Ai là cái thực thể mà đã trở nên ý thức được? Và làm thế nào thực thể đó hay tư tưởng đó biết rằng nó là “ sự ganh tị?” Tư tưởng đó biết rằng nó là sự ganh tị bởi vì nó đã cảm thấy sự ganh tị. Ký ức của sự ganh tị trước kia xuất hiện và cái con người mà cảm thấy nó nói rằng, “Đây lại là nó.” Đúng chứ? Đây là sự ganh tị mà tôi đã có trước kia. Nếu không bạn sẽ nghĩ về nóhoàn toàn khác hẳn. Bởi vì tư tưởng đã có thể công nhận cảm thấy đó, tư tưởng đã có thể gọi nó là “sự ganh tị”. Nó đã trải nghiệm cùng cảm thấy đó trước kia. Vì vậy nó nói rằng (“nó” là tư tưởng) . . . (Ngắt ngang từ khán giả.) Thưa các bạn, tôi biết điều này rất phức tạp vì thế chúng ta phải tìm hiểu chầm chậm từng bước một. (Thưa các bạn, các bạn làm ơn đừng ho nữa – ngay lập tức tất cả các bạn.) (Tiếng cười) Đây là một vấn đề rất khó khăn khi tìm hiểu và nếu bạn không trao toàn chú ý của bạn, bạn không thể nào hiểu rõ bản chất rất tinh tế và phức tạp của nó. Chúng ta nói rằng – trước hết có sự ganh tị; người ta ý thức được sự ganh tị đó; rồi sau đó tư tưởng nói, “Trước kia tôi đã có cảm thấy đó.” Trái lại bạn sẽ không thể nhận ra cảm thấy đó mà bạn đã gọi là “sự ganh tị”. Điều gì người ta đã có như một trải nghiệm trước kia được trao cho sự vĩnh cửu, sự tiếp tục qua công nhận điều gì đang xảy ra lúc này. Vì vậy, tư tưởng có sự tiếp tục bởi vì tư tưởng là sự đáp lại của ký ức. Đúng chứ? Tư tưởng đó, mà là kết quả của ký ức ngày hôm qua nói rằng, “Đây lại là nó, nó là sự ganh tị; bằng cách gọi nó là sự ganh tị và công nhận nó, tư tưởng đã cho nó một sức sống mạnh mẽ hơn. Tư tưởng là sự đáp lại của một cái bọc của những kỷ niệm mà cấu thành truyền thống, hiểu biết, kinh nghiệm và vân vân, và tư tưởng đó công nhận cái cảm thấy, mà nó có lúc này, “sự ganh tị”. Vì vậy, tư tưởng là cái trung tâm, hay ký ức là cái trung tâm! Đúng chứ? (Khoảng ngừng) Thưa các bạn, cái trung tâm của bạn nói, “Nó là ngôi nhà của tôi, tôi sống ở đó, nó thuộc về tôi theo luật pháp” và vân vân. Bạn có những kỷ niệm nào đó, những kỷ niệm vui thú và đau khổ. Toàn cái bọc của chúng là cái trung tâm, phải không? Cái trung tâm là bạo lực, dốt nát, tham vọng và tham lam – nó có đau khổ, thất vọng và vân vân. Cái trung tâm đó tạo ra không gian quanh chính nó. Không như thế sao? Không à? (Lời ngắt ngang). (Tìm hiểu chầm chậm, thưa các bạn . . . Một khoảng trống? . . . À, quý ông kia muốn tôi lặp lại điều gì tôi vừa nói. Xin lỗi, thưa bạn, tôi không thể lặp lại nó, tôi không thể nhớ điều gì tôi đã nói.)
Chúng ta sẽ trình bày nó cách khác. Có cái microphone này. Quanh nó có không gian. Đó là cái trung tâm, và nó có không gian quanh nó, và nó hiện diện trong không gian; như căn phòng này có không gian bên trong nó. Nhưng cũng vậy căn phòng này có không gian bên ngoài nó. Vì vậy cái trung tâm có một không gian nhỏ xíu trong chính nó, và cũng có không gian bên ngoài nó. (Tôi không đang nói về sự sáng tạo. Chỉ yên lặng lắng nghe.) Làm ơn hãy quan sát điều này, thưa bạn, làm ơn tìm hiểu nó, làm ơn quan sát nó thấu đáo, không chỉ thuộc trí năng. Nó vui lắm nếu bạn thực sự tìm hiểu nó. Nhưng nếu bạn tạo ra lý thuyết về nó vậy thì cuộc bàn luận có thể tiếp tục vô tận và nó chẳng dẫn đến đâu cả. Đây là cái trung tâm, và cái trung tâm là một cái bọc của những kỷ niệm. (Nó lý thú lắm, thưa các bạn. Làm ơn tìm hiểu nó.) Cái trung tâm là một cái bọc của những kỷ niệm, một cái bọc của những truyền thống, và cái trung tâm đã được tạo ra bởi căng thẳng, qua áp lực, qua ảnh hưởng. Cái trung tâm là kết quả của thời gian, bên trong lãnh vực của văn hóa – văn hóa Ấn độ giáo, văn hóa Hồi giáo, và vân vân. Vì vậy đó là cái trung tâm. Bây giờ cái trung tâm đó, bởi vì nó là một trung tâm, có không gian bên ngoài nó, rõ ràng như thế. Và bởi vì sự chuyển động, nó có không gian trong chính nó. Nếu nó không chuyển động nó sẽ không có không gian. Nó sẽ không-hiện diện. Bất kỳ cái gì có thể chuyển động phải có không gian. Vì vậy có không gian, bên ngoài cái trung tâm và bên trong nó. Và cái trung tâm luôn luôn đang tìm kiếm không gian rộng lớn hơn, để chuyển động rộng rãi hơn. Nói khác đi, cái trung tâm là ý thức. Đó là, cái trung tâm có những biên giới mà nó công nhận như “cái tôi”. Chừng nào còn có một trung tâm, nó phải có một chu vi. Dĩ nhiên. Và nó cố gắng mở rộng phạm vi của cái chu vi – bằng thuốc men, mà bây giờ được gọi là “sự lan rộng ảo giác của cái trí”– qua tham thiền, qua vô vàn hình thức của ý chí, và vân vân. Nó cố gắng mở rộng cái không gian mà nó biết được như là “ý thức”, để làm cho nó lan ra rộng hơn và rộng hơn và rộng hơn. Nhưng, chừng nào nó còn là một trung tâm, không gian của nó phải luôn luôn bị giới hạn. Đúng chứ? Vì vậy chừng nào còn có một trung tâm, không gian phải luôn luôn bị giam hãm – giống như một tù nhân đang sống trong nhà tù. Anh ấy tự do đi bộ trong sân nhưng anh ấy luôn luôn là một tù nhân. Anh ấy có lẽ có một cái sân lớn hơn, anh ấy có lẽ có một tòa nhà tốt hơn, những căn phòng tiện nghi hơn, với những phòng tắm và mọi chuyện như thế, nhưng anh vẫn còn bị giam hãm. Chừng nào còn có một trung tâm, phải có sự giới hạn của không gian, và vì vậy cái trung tâm không bao giờ được tự do! Nó giống như một tù nhân nói rằng “Tôi được tự do”, ở bên trong những bức tường của nhà tù. Anh ấy không được tự do. Nhiều người có lẽ vô tình nhận ra rằng không có cái sự việc như tự do bên trong lãnh vực của ý thức, với một trung tâm, và vì vậy họ hỏi liệu có thể mở rộng ý thức, lan rộng ý thức – bằng văn chương, bằng âm nhạc, bằng nghệ thuật, bằng thuốc men, bằng những tiến hành khác nhau. Nhưng chừng nào còn có một trung tâm, người quan sát, người suy nghĩ, người nhìn ngắm, dù anh ấy làm gì sẽ còn ở trong những bức tường của nhà tù. Đúng chứ thưa bạn? Làm ơn đừng nói “Vâng”. Bởi vì có khoảng cách giữa biên giới và cái trung tâm, thời gian chen vào, bởi vì anh ấy muốn vượt khỏi nó, thăng hoa nó, đẩy nó lan rộng thêm nữa. Tôi không biết bạn theo sát được điều này không? Thưa bạn, chúng ta không đang bàn về những lý thuyết, nhưng nếu bạn làm điều này thực sự trong chính bạn bạn sẽ thấy vẻ đẹp của sự việc này.
Người hỏi: Ông làm ơn giải thích về khuynh hướng lan rộng.
KRISHNAMURTI: Bạn biết nó có nghĩa gì, lan rộng. Một sợi dây thun, bạn có thể kéo căng nó, nhưng nếu bạn kéo nó vượt quá một giới hạn nào đó, nó bị đứt. (Vâng thưa bạn, nó sẽ bị đứt khi vượt quá một giới hạn nào đó). Đang sống trong một căn nhà nhỏ ở Madras, tôi cảm thấy rằng không có không gian ở đó. Với gia đình của tôi, với những lo âu của tôi, với văn phòng của tôi, những truyền thống của tôi – nó quá nhỏ nhen, và tôi muốn phá vỡ nó. Lại nữa có ham muốn để lan rộng. Và khi xã hội nhồi nhét tôi, dồn ép tôi vào một cái góc nào đó, tôi nổ tung – mà lại nữa là một phản kháng với mục đích lan rộng. Và khi người ta sống trong một căn hộ nhỏ ở một con đường rất đông đúc và không có vùng quê thoáng đãng để hít thở và không có cơ hội đến đó, tôi trở nên bạo lực. Những con thú làm việc này. Chúng có những quyền thuộc lãnh thổ bởi vì chúng muốn có không gian để săn mồi trong đó, và chúng ngăn cản bất kỳ con vật nào khác xâm phạm vào khu vực đó. Đúng chứ, thưa bạn? Vì vậy, mọi thứ cần sự lan rộng – thương mại, côn trùng, thú vật và con người, tất cả đều phải có không gian. Không chỉ bên ngoài, nhưng cả bên trong. Và cái trung tâm nói rằng, “Tôi có thể lan rộng bằng cách uống một viên thuốc.” Nhưng bạn không phải uống một viên thuốc để có một trải nghiệm thuộc loại lan rộng này. Tôi không phải uống rượu để biết say xỉn là gì! Tôi biết say xỉn là gì, tôi thấy nó! Tôi không phải uống rượu!
Người hỏi: (Không nghe rõ)
KRISHNAMURTI: Không thưa bạn, làm ơn thưa bạn, đừng mang vào những sự việc khác. Điều này rất phức tạp thưa bạn. Nếu bạn tìm hiểu nó từ từ, bạn sẽ hiểu rõ nó. Cái trung tâm, là tù nhân của sự giới hạn riêng của nó, muốn lan rộng. Nó tìm kiếm sự lan rộng qua sự đồng hóa – với Thượng đế, với một ý tưởng, với một lý tưởng, với một công thức, với một ý niệm. Làm ơn theo sát điều này, thưa bạn! Và nó nghĩ rằng nó có thể sống khác hẳn, ở một mức độ khác hẳn, mặc dù nó đang sống trong một nhà tù khốn khổ. Vì vậy những ý tưởng trở thành quan trọng lạ lùng đối với một tù nhân, bởi vì anh ấy biết rằng anh ấy không thể trốn thoát. Và cái trung tâm là tư tưởng – chúng ta đã tìm hiểu điều đó – vậy thì tư tưởng cố gắng lan rộng bằng cách đồng hóa với cái gì đó – với quốc gia, với gia đình, với phe nhóm, với nền văn hóa – bạn biết rồi, lan rộng, lan rộng. Nhưng nó vẫn đang sống trong nhà tù! Chừng nào còn có một trung tâm, không có tự do: đúng chứ? (Đừng đồng ý thưa bạn. Với tất cả các bạn nó chỉ là một lý thuyết, và một lý thuyết cũng ngang bằng một lý thuyết khác mà thôi.) Vì vậy, hãy thấy nó làm gì! Nó sáng chế ra thời gian như một phương tiện tẩu thoát. Tôi sẽ từ từ tẩu thoát khỏi cái nhà tù này. Đúng chứ? Tôi sẽ luyện tập, tôi sẽ tham thiền, tôi sẽ làm điều này và sẽ không làm điều kia. Dần dần, ngày mai, ngày mai, cuộc đời kế tiếp, tương lai. Nó không những đã tạo ra không gian bị giới hạn, nhưng nó cũng đã tạo ra thời gian! Và nó đã trở thành một nô lệ cho một không gian và một thời gian của riêng nó. A ! Bạn hiểu rõ điều này chứ, thưa các bạn?
Người hỏi: Làm thế nào mà ký ức . . . (không nghe rõ)
KRISHNAMURTI: Nó rất đơn giản, thưa bạn. Lúc nãy bạn đã hỏi câu hỏi đó rồi. Nó rất đơn giản nếu bạn tự nhìn nó cho chính bạn. Một ai đó đánh bạn, lăng mạ bạn, và bạn có một ký ức của việc đó. Tôi đánh bạn, và bạn bị tổn thương, bạn bị lăng mạ, bạn bị biến thành nhỏ xíu và bạn không thích điều đó, và điều đó vẫn còn trong bộ não của bạn, trong ý thức của bạn, ký ức về tôi đã lăng mạ bạn hay đã nịnh nọt bạn. Vì vậy ký ức đó vẫn còn và lần tới khi bạn gặp tôi và bạn nói với chính mình, “Người đó đã lăng mạ tôi”. “Người đó đã nịnh nọt tôi”. Cái ký ức đáp trả khi bạn gặp lại tôi. Đó là tất cả, nó rất đơn giản. Đừng lãng phí thời gian với nó.
Người hỏi: Chúng ta ở đâu, sau những bàn luận và nói chuyện này?
KRISHNAMURTI: Tôi e rằng tôi không thể nói cho bạn được. Nếu bạn hiểu rõ điều gì đang được nói và sống cùng nó vậy thì bạn sẽ ở trong một thế giới hoàn toàn khác hẳn. Nhưng nếu bạn không sống cùng nó, hàng ngày, vậy thì bạn sẽ chỉ đang sống như bạn là. Đó là tất cả.
Vì vậy trước hết vấn đề là chừng nào còn có một trung tâm, và chúng ta biết chúng ta có ý gì qua từ ngữ “cái trung tâm”, phải có thời gian và không gian bị giới hạn. Đó là một sự kiện, khi bạn quan sát nó trong sống hàng ngày của bạn. Bạn bị trói buộc vào ngôi nhà của bạn, vào gia đình của bạn, vào người vợ của bạn, và sau đó vào cộng đồng, vào xã hội, và sau đó vào văn hóa của bạn và vân vân và vân vân. Vì vậy toàn sự việc này là cái trung tâm – văn hóa, gia đình, quốc gia – nó đã tạo ra một biên giới, mà là ý thức, mà luôn luôn bị giới hạn. Và nó cố gắng lan rộng cái biên giới này, mở rộng những bức tường, nhưng cái tổng thể vẫn còn bên trong nhà tù. Vì vậy đó là việc đầu tiên, đó là điều gì đang xảy ra thực sự, trong sống hàng ngày của chúng ta. Vậy thì câu hỏi nảy sinh (làm ơn hãy lắng nghe, đừng trả lời theo lý thuyết bởi vì điều đó không có giá trị gì cả), liệu có thể không có cái trung tâm và sống trong thế giới này được không? Đó là vấn đề thực sự. Liệu không có một trung tâm và vẫn sống trọn vẹn, đầy đủ, trong thế giới này? Bạn nói gì đây?
Người hỏi: Người ta có thể chỉ là một chấm.
KRISHNAMURTI: Nhưng một chấm vẫn còn là trung tâm! Không, thưa bà, đừng trả lời câu hỏi này. Nếu bà chỉ trả lời điều đó có nghĩa bà đã không thâm nhập vào nó.
Người hỏi: (Không nghe rõ)
KRISHNAMURTI: Đó là như vậy. Tôi đã biết bạn đã nói điều đó, thưa bạn; nhưng bạn vẫn còn bên trong cái chu vi. Bạn không . . . Bạn tiếp tục . . . thưa bạn, bạn có khi nào đến một nhà tù chưa? Không phải bạn, thưa bạn, theo cá nhân. Bạn có khi nào viếng thăm một nhà tù chưa? Nếu bạn đã viếng thăm một nhà tù bạn sẽ thấy rằng họ đang mở rộng những bức tường ra. Những căn phòng lớn hơn, những nhà tù lớn hơn, nhiều hơn và nhiều hơn. Nhưng bạn vẫn còn bên trong một nhà tù. Chúng ta giống như thế. Chúng ta sống bên trong nhà tù của suy nghĩ riêng của chúng ta. Với đau khổ của chúng ta, nền văn hóa của chúng ta, nói rằng “Tôi là một người Brahmin, một người không-Brahmin, tôi ghét điều này, tôi thích điều này và tôi không thích điều kia, tôi thương yêu điều này và không thương yêu điều kia”, và vân vân. Chúng ta sống trong nhà tù này, tôi có lẽ mở rộng nó thêm một chút nữa nhưng nó vẫn là một nhà tù. Vì vậy câu hỏi này nảy sinh (làm ơn đừng trả lời, bởi vì đây là một câu hỏi rất căn bản mà bạn không thể trả lời loáng thoáng bằng vài từ ngữ) bạn phải tìm ra nó trong cuộc sống, trong đang sống hàng ngày. Vì vậy chúng ta đang hỏi: “Liệu có thể sống trong thế giới này, làm hoàn toàn công việc của bạn, làm mọi thứ bằng sức sống mãnh liệt, mà không có một trung tâm, biết cái trung tâm là gì, và biết rằng muốn sống trong thế giới bạn cần ký ức?” Bạn hiểu rõ điều này không, thưa bạn? Bạn cần ký ức để đi đến văn phòng, để vận hành ở đó. Nếu bạn là một lái buôn bạn cần một ký ức để lường gạt những người khác hoặc không lừa gạt, dù bạn làm gì chăng nữa. Bạn cần ký ức, và tuy nhiên phải được tự do khỏi ký ức mà tạo ra cái trung tâm. Bạn có thấy sự khó khăn hay không? . . . Vì vậy bạn sẽ làm gì đây? (Ngắt ngang) Thưa bạn, làm ơn đừng trả lời, bạn đã quay trở lại những lý thuyết. Khi tôi bị đau răng, đau bao tử, hay tôi bị đói và tôi đến nhà bạn, bạn cho tôi cái gì? Những lý thuyết à? Hay bạn đuổi tôi ra ngoài? Đây là một vấn đề to lớn. Nó không chỉ dành cho nước Ấn độ. Nó là vấn đề khắp thế giới, một vấn đề của mọi con người.
Bây giờ, liệu có một phương pháp để loại bỏ cái trung tâm hay không? Bạn theo kịp chứ? Một phương pháp? Có hay không? Phương pháp lệ thuộc thời gian, rõ ràng là như thế, và vì vậy một phương pháp là không đúng đắn, dù nó là phương pháp của Shankara, Buddha, hay vị đạo sư thân thuộc của bạn, hay không vị đạo sư, hay bạn sáng chế ra nó. Thời gian không có giá trị, và tuy nhiên, nếu bạn không được tự do khỏi cái trung tâm đó bạn không tự do. Vì vậy bạn phải luôn luôn đau khổ. Vì vậy một người mà nói rằng, “Liệu có một kết thúc cho đau khổ hay không?” phải tìm ra câu trả lời cho điều này – không phải trong một quyển sách, không phải trong lý thuyết nào đó. Người ta phải tìm ra, thấy nó. Đúng chứ? Vì vậy nếu không phương pháp, không hệ thống, không người lãnh đạo, không đạo sư, không đấng cứu rỗi – tất cả điều này đều mở đầu cho thời gian – vậy thì, điều gì sẽ xảy ra, điều gì bạn sẽ làm? Đã đến được mấu chốt này, điều gì đã xảy ra cho cái trí của bạn? Điều gì đã xảy ra cho cái trí của bạn mà đã tìm hiểu điều này, rất cẩn thận, đã không vội vã nhảy đến những kết luận, những lý thuyết, cũng không nói “Nó rất tuyệt vời”; nhưng khi nó đã làm việc này, thực sự, từng bước một, đã đến được mấu chốt này, đã đặt được câu hỏi này, điều gì đã xảy ra cho một cái trí như thế?
Người hỏi: (Không nghe rõ)
KRISHNAMURTI: Ồ không. Làm ơn thưa bạn. Điều gì đã xảy ra cho cái trí của bạn, nếu bạn đã làm việc này? Không, không. Nó đã là cái gì đó mà đã xảy ra cho nó. Không bạn chỉ đang phỏng đoán, thưa bạn. Đừng phỏng đoán. Nó không là một trò chơi phỏng đoán. Cái trí của bạn đã trở nên rất năng động, phải không? Bởi vì muốn phân tích rất cẩn thận, không bao giờ bỏ sót một vấn đề, một cách hợp lý, từng bước một, bạn phải vận dụng bộ não của bạn, bạn phải vận dụng lý luận, bạn phải vận dụng kỷ luật. Vì vậy cái trí đã trở nên nhạy cảm lạ thường, phải vậy không? Cái trí, bằng cách đang quan sát điều gì nó đang làm, điều gì nó đã làm, mà đang xây dựng cái trung tâm, bằng cách chỉ đang quan sát, cái trí đã trở nên tỉnh táo lạ thường. Đúng không? Bạn đã không làm điều gì để biến nó thành tỉnh táo, nhưng chỉ bằng cách đang thấy chuyển động của tư tưởng, từng bước một, nó đã trở nên rõ ràng kinh ngạc. Vì vậy, khi rõ ràng rồi, nó đưa ra câu hỏi, “Làm thế nào cái trung tâm này biến mất được?” Khi nó đã đặt câu hỏi đó nó đang thấy sẵn rồi toàn cấu trúc của cái trung tâm. Đang thấy, thực sự bằng mắt, như tôi thấy cái cây đó, tôi cũng thấy cái này.
Người hỏi: Cái thực thể mà thấy cái hành động là gì?
KRISHNAMURTI: Thưa bạn, tôi đã nói rằng cái trí . . . Bạn quay trở lại cái gì đó, thưa bạn, tôi rất xin lỗi nhưng chúng ta không thể quay lại. Không tốt gì cả khi quay lại cái gì đó mà bạn đã không thực sự sống khi chúng ta đã theo cùng nhau. Bạn thụ động nhưng lại nghĩ rằng bạn đã trở nên năng động bằng cách đặt một câu hỏi như thế này: “Cái thực thể mà thấy là ai?” Nhưng bạn đã thực sự không hiểu rõ, không quan sát, cái trung tâm được hình thành như thế nào – qua ký ức, qua truyền thống, qua văn hóa người ta sống trong đó, gồm cả tôn giáo và mọi chuyện như thế. Cái trung tâm đã được hình thành qua những áp lực về kinh tế, và vân vân. Cái trung tâm đó tạo ra không gian, ý thức, và nó cố gắng lan rộng. Cái trung tâm đó đang nói với chính nó (không một ai khác đang yêu cầu nó) “Tôi nhận ra rằng tôi đang sống trong một nhà tù, và rõ ràng muốn được tự do khỏi đau khổ, sầu muộn, phải không còn cái trung tâm.” Nó thấy việc này. Chính cái trung tâm thấy nó – không phải một ai khác nữa ở trên hay ở dưới đang bảo cái trung tâm. Vì vậy cái trung tâm nói rằng, khi đang thấy chính nó, “Liệu tôi có thể không hiện diện?” (Khoảng ngừng lâu) Điều đó có nghĩa rằng chúng ta phải quay câu hỏi của thấy này. Nếu bạn không hiểu rõ điều đó, bạn không thể đến được nó.
Người hỏi: (Câu gợi ý không nghe rõ)
KRISHNAMURTI: À, không, không. Thấy, không có cảm xúc, cảm tính, thích và không thích. Mà không có nghĩa rằng bạn thấy cái gì đó mà không có cảm giác.
Người hỏi: (Câu ngắt ngang không nghe rõ)
KRISHNAMURTI: Đó là điều gì tất cả các bạn đều làm, thưa bạn. Bạn thấy bẩn thỉu đó trên con đường mỗi ngày – và tôi đã ở đây trong suốt hai mươi hay ba mươi năm qua, và tôi thấy sự bẩn thỉu đó mỗi ngày. Dĩ nhiên bạn thấy nó mà không có cảm giác. Nếu bạn cảm giác được, bạn sẽ làm một việc gì đó về nó. Nếu bạn cảm giác sự thối nát của tham nhũng trong quốc gia này bạn sẽ làm một việc gì đó. Nhưng bạn không làm. Nếu bạn thấy sự vô hiệu quả của Chính phủ, nếu bạn thấy được tất cả những phân chia ngôn ngữ đang hủy hoại quốc gia này, nếu bạn cảm giác nó, nếu bạn đam mê về nó, bạn sẽ làm một việc gì đó. Bạn không làm. Mà có nghĩa rằng bạn không thấy nó gì cả.
Người hỏi: (Ngắt ngang không nghe rõ)
KRISHNAMURTI: À, không, không. “Bạn thấy cuộc sống lớn hơn” – “cuộc sống lớn hơn là gì”? Bạn thấy làm thế nào bạn muốn biến đổi mọi thứ đến cái gì đó khác nữa! Bạn không thể nhìn bất kỳ cái gì trong một lối ngay thẳng, đơn giản, chân thật. Vì vậy, nếu bạn không làm nó, chúng ta có thể ngồi đây và thảo luận cho đến ngày Tận thế. Thấy là gì, nó là cái này, nó là cái kia hay sao? Nhưng nếu bạn thực sự thấy cái cây, mà không có không gian và thời gian, và vì vậy không có cái trung tâm, vậy thì, khi không có cái trung tâm và bạn nhìn cái cây, cókhông gian vô hạn, không gian không thể đo lường được. Nhưng trước tiên, người ta phải học hỏi, hay quan sát, hay nghe thấy như thế nào. Nhưng bạn sẽ không làm nó. Bạn sẽ không bắt đầu cái sự việc rất phức tạp được gọi là sống, một cách rất đơn giản. Tánh đơn giản của bạn được đặt vào một cái khố và đi lại bằng phương tiện hạng bét, và thực hiện cái được gọi là tham thiền, hay bất kỳ điều gì bạn làm. Nhưng đó không là đơn giản. Đơn giản là nhìn những sự việc như chúng là – thấy. Thấy cái cây, mà không có cái trung tâm.
MADRAS, Ngày 09 tháng giêng năm 1968
Trích: Sự thức dậy của thông minh
"THE AWAKENING OF INTELLIGENCE"